Ομιλία του καθηγητή του Πανεπιστημίου Κύπρου και Γενικού Συντονιστή του “Νέο Κύμα – Η Άλλη Κύπρος” Κωνσταντίνου Χριστοφίδη για την επέτειο των 47 χρόνων από την κατάληψη της Λαπήθου.
Ζούσαμε σε τόπους μαγικούς, ονειρικούς. Εκείνοι οι τόποι είναι η γη μας, τα σπίτιά μας, τα σχολεία μας, η πατρίδα μας.
Όλοι εμείς σήμερα, τέτοια ώρα με τέτοια ζέστη, δεν θα έπρεπε βέβαια να είμαστε εδώ, θα έπρεπε να απολαμβάνουμε τη θάλασσά μας, το πέλαγος της Κιλικίας στις ακτές της Αϊρκώτισσας. Κάποιοι άλλοι στα μπαλκόνια των σπιτιών τους στην Αγία Παρασκευή και στην Αγία Αναστασία θα αγνάντευαν την κωμόπολή μας από ψηλά, θα αφήνονταν στο δροσερό αεράκι, αυτό που ταξιδεύει και χάνεται πάνω από το Κυπαρισσόβουνο, το βουνό μας.
Όμως η μοίρα τα έγραψε αλλιώς. Η προδοσία, το πραξικόπημα, ο διχασμός, οι εφιάλτες, λάθη επί λαθών, οι μαθητευόμενοι πολιτικοί και οι άθλιοι υπερπατριώτες μάς στέρησαν ένα κομμάτι της ζωής μας.
Στους γονείς και στους παππούδες μας στέρησαν το δικαίωμα να πεθάνουν στη γη τους, να ταφούν μαζί με τους προγόνους τους.
Πέρασε σχεδόν μισός αιώνας και οι συνέπειες του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής παραμένουν δυστυχώς αναλλοίωτες. Και εμείς, 47 χρόνια μετά, μετράμε και ξαναμετράμε τους νεκρούς και τους αγνοουμένους μας, μετράμε και ξαναμετράμε όλους εκείνους που μας λείπουν. Τιμούμε όλους εκείνους που στάθηκαν απέναντι στα τανκς της εισβολής.
Νέοι άνθρωποι, συμπατριώτες μας, έκαναν με τον πιο απόλυτο και σαφή τρόπο τη μεγαλύτερη υπέρβαση, δηλαδή έθεσαν το συλλογικό καλό ως τη σπουδαιότερη προτεραιότητα, και για να το εξασφαλίσουν θυσίασαν το μέγιστο, που ο καθένας τους μπορούσε να δώσει. Την ίδια τους τη ζωή!
Δεν θα μπορούσαν να κάνουν τίποτα διαφορετικό από αυτό που τους είχαν γράψει τα αστέρια. Κατάφεραν αυτοί οι άνθρωποι και μας κληροδότησαν πολλά, παρά τις αντιξοότητες των ημερών εκείνων.
Μάς κληροδότησαν όλα αυτά που συνθέτουν την παράδοση, την ταυτότητα και το βάρος της ιστορίας της Κύπρου·μάς κληροδότησαν ουσιαστικά τα βαριά βήματα της ιστορίας.
Βαρύς ο φόρος του αίματος που πλήρωσε η Λάπηθος, o Καραβάς, η Κερύνεια, η Βασίλεια και η Κύπρος ολόκληρη το ’74. Βαρύς όμως και ο φόρος αίματος που πλήρωσε και η Ελλάδα! Ελλαδίτες αδελφοί μας ήλθαν στα χώματά μας, πολέμησαν στο μέτωπο της Λαπήθου έπεσαν και η μνήμη τους αποτελεί μια αιώνια αρραβώνα ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Κύπρο!
Σήμερα, δεν είμαστε εδώ για να τους θρηνήσουμε παρόλο τον πόνο που εξακολουθεί να μας γεννά η απουσία τους. Είμαστε εδώ για να γιορτάσουμε το πνεύμα και τη γνησιότητά τους. Να τους ευχαριστήσουμε για τις μάχες και τους αγώνες που έδωσαν. Να θυμηθούμε την αγωνία τους σε μια αντίσταση που ήταν νομοτελειακά χαμένη και προδομένη από την αρχή.
Έτσι, αναρωτώμενος τι θα σκέπτονταν όλοι αυτοί για την Κύπρο του σήμερα, αυτομάτως τίθενται σωρεία αναπάντητων ερωτημάτων.
Πώς θα τους πείθαμε ότι για όλα αυτά ευθύνονταν αποκλειστικά και μόνο οι διεθνείς συνομωσίες, οι παντοειδείς διεθνείς εχθροί που μας υπονόμευσαν, η κακή τύχη, η κακιά ώρα, ο βάρβαρος και αδιάλλακτος εχθρός;
Πώς θα κρύβαμε την πολιτική μωρία, ανωριμότητα, αστοχία και ανεπάρκεια που διαχρονικά επιδείξαμε οι Έλληνες της Κύπρου;
Τι θα λέγαμε για την ανικανότητά μας, σε πολλές περιπτώσεις, να διαβάσουμε και να αποκωδικοποιήσουμε ορθολογικά τη διεθνή πολιτική και να χαράξουμε μια αξιόπιστη κοινή εθνική στρατηγική, που να εξασφαλίσει την ασφάλεια και την ευημερία της Κύπρου;
Πώς θα τους κοιτάζαμε στα μάτια, αφού δεν μπορέσαμε να προστατέψουμε την πατρίδα για την οποία θυσιάστηκαν και αφού σε μεγάλο βαθμό, ακόμη και τώρα, αδυνατούμε οι Έλληνες Κύπριοι να ξεπεράσουμε τον κακό εαυτό μας και να κάνουμε ένα κβαντικό άλμα προς τα εμπρός;
Πώς θα δικαιολογούσαμε σε όλα αυτά τα παιδιά που κοίταξαν τον θάνατο κατάματα και δεν λύγισαν το γεγονός ότι πολλοί από εμάς αρχίσαμε ήδη να ξεχνούμε την κατεχόμενη πατρίδα μας; Και το γεγονός ότι αρχίσαμε ήδη να ξεπουλούμε στους κατακτητές τις περιουσίες μας και τη γη των προγόνων μας σε τιμή ευκαιρίας;
Ότι τρέχουμε σε κατοχικές επιτροπές για μια χούφτα υποσχόμενα χρήματα;
Ότι πιστεύουμε τον εγκάθετο της Άγκυρας πως θα μας αφήσει να επιστρέψουμε στην Αμμόχωστο όταν λίγα χρόνια μετά την εισβολή άδειαζαν την Καρπασία από τους κατοίκους της.
Όλα αυτά βέβαια όταν διαχρονικά ένα κράτος άφησε τους πρόσφυγες μόνους, χωρίς ελπίδα, χωρίς προοπτική και χωρίς καθοδήγηση.
Ομολογώ ότι τα καταιγιστικά και βασανιστικά ερωτήματα συνεχίζουν.
Ζούμε σε καθεστώς ημικατοχής και είμαστε πολίτες μιας ακρωτηριασμένης πατρίδας. Λάπηθος, Κερύνεια, Μόρφου, Αμμόχωστος, Μεσαορία, Ριζοκάρπασο, μας λείπουν όσο ποτέ στο παρελθόν.
Όταν φύγαμε κυνηγημένοι από τη Λάπηθο, το φοβερό καλοκαίρι του ’74, ήμουν έφηβος. Αφήσαμε πίσω, όχι μόνο το σπίτι και την περιουσία μας, αλλά την παιδική μας ηλικία και τη ζωή μας ολόκληρη. Μεγαλώσαμε ως άνθρωποι χωρίς κανένα τεκμήριο του παρελθόντος μας, παρά μόνο τις αναμνήσεις από τις εικόνες και τις μυρωδιές του τόπου μας, που κουβαλάμε μέσα στο μυαλό μας. Εμείς είμαστε αυτοί που δεν έχουν να δείξουν καμία φωτογραφία από την παιδική τους ηλικία, γιατί έμειναν κλεισμένες σε ένα κουτί στο σαλόνι του σπιτιού μας, εκεί στη Λάπηθο. Στην καρδιά μας κλείσαμε τον πόνο μας για τον παράδεισο και την αθωότητα που χάσαμε.
Και τώρα, σαράντα επτά και πλέον χρόνια μετά, που εμείς, οι τότε έφηβοι, έχουμε άσπρα μαλλιά, αυτόν τον πόνο και τη νοσταλγία, αυτά τα συναισθήματα που τα νιώθουμε σαν ανεπούλωτη πληγή, δεν τα κάναμε ποτέ μίσος και έχθρα, αλλά λαχτάρα για λύση και αγάπη για αυτήν τη φωτεινή και συνάμα σκοτεινή πατρίδα.
Παιδιά, από την αυλή μας στη Λάπηθο, βλέπαμε την ανοικτή θάλασσα, τον ανοικτό ορίζοντα: ο κόσμος ανοιγόταν μπροστά μας, φιλικός, έτοιμος για να τον ταξιδέψουμε, να τον κατακτήσουμε. Τώρα, ενήλικοι πια, εδώ, από την άλλη μεριά, βλέπουμε τον ορεινό όγκο του Πενταδακτύλου σαν φράγμα, σαν εμπόδιο που μας κλείνει τον ορίζοντα, σαν κουρτίνα που μας εμποδίζει τη θέα προς την ανοικτή θάλασσα.
Αυτή η κλειστοφοβική γεωγραφία που ορίζεται από τους εξωτερικούς εχθρούς έχει γίνει ακόμη πιο ασφυκτική σήμερα από τον αποπνικτικό αέρα της εσωτερικής παρακμής μας, από τα φρικτά τείχη που οριοθετεί η δική μας ηθική κατάπτωση. Η κρίση αξιών δεν είναι παρά ένα από τα συμπτώματά της. Χρειαζόμαστε καθαρό αέρα και γρήγορα. Χρειαζόμαστε καθαρή καρδιά για να μπορούμε να αντικρίζουμε ξανά τον Πενταδάκτυλο.
Επανερχόμαστε λοιπόν στο σήμερα, όπου βιώνουμε δύσκολες ώρες. Οι όροι του προβλήματος είναι και πάλι εξαιρετικά πιεστικοί και επικίνδυνοι για την εθνική μας κυριαρχία, την κρατική μας υπόσταση αλλά ακόμη και την ίδια την επιβίωσή μας.
Είναι κρίσιμης σημασίας να χρησιμοποιήσουμε την ιστορική εμπειρία ως δεξαμενή για ρεαλιστική και αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων μας. Πρέπει επιτέλους να αποκωδικοποιήσουμε ορθολογιστικά τις διεθνείς εξελίξεις. Χρειαζόμαστε σωστούς πολιτικούς χειρισμούς, γνώση, εντιμότητα, διορατικότητα και δυνατότητα κατανόησης και χειρισμού της διεθνούς κατάστασης και των συσχετισμών.
Πρέπει επιτέλους να αποφασίσουμε τι θέλουμε. Δεν υπάρχει ευνοϊκός άνεμος για καράβια που δεν ξέρουν πού πηγαίνουν.
Πατριωτισμός είναι να είσαι απόλυτα ψύχραιμος, να χρησιμοποιείς τη λογική και τον ορθολογισμό για να αναλύεις τον κόσμο γύρω σου και να πράττεις με τρόπο συγκροτημένο που προάγει και προστατεύει το κοινό καλό. Πατριωτισμός είναι να απομονώνεις και να αχρηστεύεις την άκρως επικίνδυνη τακτική του λαϊκισμού, της υστερίας και της αναμόχλευσης του πάθους ως στρατηγικής για τη χειραγώγηση των πολιτών. Να λειτουργείς με το μυαλό και όχι με το αχαλίνωτο συναίσθημα.
Η μη λύση δεν είναι επιλογή!
Η διχοτόμηση δεν είναι επιλογή!
Τα δύο κράτη δεν είναι επιλογή!
Θα πρέπει να κάνουμε τεράστιες προσπάθειες για αποτροπή νέων δυσμενών τετελεσμένων. Τα πράγματα είναι δύσκολα για πολλούς λόγους.
Οι ευρωπαίοι εταίροι μας δεν μας βρίσκουν απόλυτο δίκαιο σε όλα τα επίπεδα. Τα οικονομικά συμφέροντα επικρατούν, είναι δυστυχώς πιο ψηλά από τις αρχές και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Πολλοί ξένοι δεν μας εμπιστεύονται. Το πολιτικό σύστημά μας έχει χάσει την αξιοπιστία του. Τα εντεινόμενα θέματα διαφθοράς μάς στερούν από πολλούς φίλους. Κανείς δεν θέλει να ταυτίζεται με χώρες που έχουν πολιτικά πρόσωπα με αμφίβολης νομιμότητας δραστηριότητες.
Τα μικρά κράτη για να επιβιώσουν χρειάζονται ηθικό κύρος και ηθική υπεροχή.
Οι αλλοπρόσαλλες σχέσεις μας με πολλές χώρες, ειδικά τις μεγάλες, και η διπλή γλώσσα του «πολιτικού συστήματος», ήταν και παραμένει ένα μεγάλο πρόβλημα.
Ζούμε σε εποχές πονηρές, με μεγάλες ανατροπές να είναι προ των πυλών. Η Τουρκία δεν είναι ανίκητη, δεν είμαστε μόνοι, τα συμφέροντα είναι μεγάλα, ποικιλώνυμα και ποικιλόμορφα, εμείς πρέπει να τα αντιληφθούμε σωστά και να τα αξιοποιήσουμε γρήγορα.
Η ηγεσία μας πρέπει να θυμάται αυτές τις μέρες τα λόγια του Μπίσμαρκ: «Οι μεγάλοι πολιτικοί ακούν πριν από τους άλλους το μακρινό χλιμίντρισμα των αλόγων της ιστορίας».
Θα πρέπει, ταυτόχρονα, να αντιληφθούμε ότι οι σημερινές ιστορικές ανακατατάξεις, αν και εμπεριέχουν κινδύνους, δημιουργούν και ιστορικές ευκαιρίες. Γι’ αυτό, η αισιοδοξία που μας μεταδίδουν οι μεγάλες στιγμές της ιστορίας μας, δεν είναι μια απατηλή και υπερφίαλη ελπίδα. Είναι μια «πεπαιδευμένη ελπίδα» που ενθαρρύνει την προσπάθεια για το φαινομενικά ανέφικτο και το καθιστά προσεγγίσιμο.
Η πάλη, παρά την ανισότητα των δυνάμεων, η αφοσίωση σε αρχές ενός ολόκληρου λαού και η θυσία των ανθρώπων του ‘74 ανανεώνουν την ανθρώπινη υπόσχεση για ένα καλύτερο μέλλον. Η Κύπρος του αύριο, θα είναι μια πατρίδα χωρίς διαχωριστικά τείχη ανάμεσα στους ανθρώπους της.
Χρησιμοποιώ τα λόγια του Στρατή Μυριβήλη, του συγγραφέα του απαράμιλλου «Η ζωή εν τάφω», από την επίσκεψη του στη Λάπηθο το 1947. Γράφει….
«Μα δεν είναι μόνο η ομορφιά του χωριού που το κάνει ξεχωριστό ανάμεσα στ’ άλλα της Κύπρου. Είναι και η ιστορία του συγκινητική, γεμάτη αναμνήσεις εθνικές, πλούσια σε αρχαιολογικές αποκαλύψεις που εκτείνονται σε όλες τις περιόδους της αιώνιας ελληνικής ζωής της Κύπρου. Από την αρχαιοτάτη ως τη χτεσινή, ως τη σημερινή.»
και συνεχίζει ο Μυριβήλης…
«Σωπαίνουν οι άνθρωποι της και κοιτάνε μακριά συλλογισμένοι. Είναι οι φτωχοί αγρότες της Κύπρου. Μια συμπαγής μάζα χιλιάδων Ελλήνων, που περιμένουν την Ανάσταση επί σειράν αιώνων. Δεν κουράζονται να περιμένουν. Να μοχθούν και να περιμένουν. Και να πεθαίνει η μια γενιά και να ‘ρχεται η άλλη, και η κάθε μια να παραδίνει στην επόμενη τη μεγάλη προσδοκία».
Αγαπητοί Λαπηθιώτες,
Ζώντας με την μεγάλη προσδοκία της επιστροφής, να θυμάστε ότι όσο και να προχωράμε ως άτομα και ως χώρα, χωρίς λύση του Κυπριακού δεν θα μπορέσουμε να πάμε πολύ μακριά.
Γιατί, η γη μας είναι ένα ζωντανός οργανισμός, έχει το δικό της πνεύμα, το δικό της πεπρωμένο. Χωρίς τη γενέθλια γη των πατεράδων μας, είναι αδύνατο να βρεις τον εαυτό σου και την ψυχή σου. Δεν θα ολοκληρωθούμε ποτέ ως άνθρωποι. Θα είμαστε πάντα χαμένοι και κυνηγημένοι, γιατί διχοτόμηση, σημαίνει ένα σκληρό σύνορο με την Τουρκία που θα μας ταπεινώνει διαχρονικά και θα βάζει κυρίως σύνορα στο μυαλό και τη σκέψη μας.
Η Κύπρος θα γίνει και πάλι ελεύθερη αν εμείς το πιστέψουμε. Πολλές φορές, αισθάνομαι ότι στο συλλογικό μας αφήγημα απουσιάζει η βούληση για να ξεκινήσει η μεταμόρφωση της χώρας μας.
Απευθύνομαι σήμερα σε εσάς με το ίδιο ισχυρό μήνυμα με το οποίο απευθύνουμε σε όλους τους νέους του τόπου μας:
Η μάχη της Κύπρου δεν τέλειωσε! Καμία αποτυχία δεν είναι μοιραία, καμία επιτυχία δεν είναι δεδομένη και τελική. Το μόνο που έχει σημασία είναι η τόλμη και ο αγώνας της κάθε μέρας. Αυτό που μετρά δεν είναι το πελώριο του στόχου ή του καθήκοντος, αλλά το μέγεθος της τόλμης!
Καμία βουνοκορφή δεν είναι απόρθητη, κανένας στόχος δεν είναι άφταστος.
Θα παλέψουμε γενιά με γενιά γι’ αυτήν τη γη, και να ξέρετε ότι ο χρόνο δεν είναι μονοδιάστατος, παύει να είναι πρόβλημα όταν οι άνθρωποι τον χρησιμοποιούν με σοφία, ευφυΐα και στρατηγική.
Να θυμάστε πάντα ότι η: «Η σκοτεινότερη ώρα είναι πριν την αυγή».
