Ο ιός SARS-Cov-2 έχει αναπτυχθεί σε όλο τον πλανήτη και οι πλείστες κυβερνήσεις έχουν συγκλίνει στην αντιμετώπιση της ασθένειας COVID-19, την οποία προκαλεί, διαχωρίζοντας τις οικονομικές τους δραστηριότητες σε ζωτικής και μη-ζωτικής σημασίας και απαγορεύοντας προσωρινά συναθροίσεις στη δεύτερη κατηγορία. ‘Αποστασιοποίηση’ είναι η λέξη της περιόδου αποκλεισμού. Η παραγωγή ΑΕΠ μη ζωτικής σημασίας έχει μειωθεί κατακόρυφα ή και μηδενιστεί σε κάποιες δραστηριότητές, όχι όμως σε όλες. Μελέτη η οποία έχει διεξαχθεί στο Κέντρο Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου (http://www.ucy.ac.cy/erc/el/) διαπραγματεύεται τις οικονομικές πτυχές της ασθένειας και των τρόπων αντιμετώπισης της, και προσπαθεί να δώσει εκτιμήσεις της συνεπαγόμενης μείωσης του ΑΕΠ, της αύξησης των δημοσιονομικών δαπανών, και των ενδεικνυόμενων τρόπων ‘πληρωμής του κόστους’ της ασθένειας από την κοινωνία μας. Επειδή η ασθένεια είναι πρωτοφανής, με ιδιάζοντα χαρακτηριστικά, οι συμβατικοί τρόποι οικονομικών προβλέψεων αντιμετωπίζουν και αυτοί προκλήσεις.

Το αρχικό οικονομικό σοκ είναι η μείωση της παραγωγής που απορρέει από την αποστασιοποίηση στις μη-ζωτικής σημασίας παραγωγικές δραστηριότητες της οικονομίας. Η συνάρτηση παραγωγής, που προσδιορίζει πως ο συνδυασμός των συντελεστών παραγωγής εργασία και κεφάλαιο καταλήγει στην παραγωγή προϊόντων (δηλ. ΑΕΠ), προσφέρεται ως ένας τρόπος άτυπης εκτίμησης της μείωσης του ΑΕΠ που απορρέει από την χρήση μόνο ενός κλάσματος της εργασίας στις μη-ζωτικής σημασίας δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της αποστασιοποίησης. Υποθέτοντας ότι:
(α) το ΑΕΠ του 2020 θα ήταν €22 δις.,
(β) το μερίδιο της εργασίας είναι 0.65 και του κεφαλαίου 0.35,
(γ) η αποστασιοποίηση της εργασίας επιτρέπει μόνο τα 3/5 της χρήσης αυτού του συντελεστή παραγωγής για τους 4 μήνες (Μάρτιο-Ιούνιο) που ο COVID-19 είναι σε έξαρση, και
(δ) ότι κατά το δεύτερο μέρος του 2020 η ασθένεια COVID-19 θα συνεχίσει υποτονικά και ότι ο τουρισμός θα δεχτεί ένα μεγάλο πλήγμα, εκτιμώνται τα ακόλουθα. Το ΑΕΠ θα μειωθεί κατά €3.7 δις. ή 16.82% της υποτιθέμενης αξίας του το 2020. Η μείωση θα επιφέρει μείωση των φορολογικών εσόδων κατά €1.51 δις. στην οποίαν πρέπει να προστεθεί το κόστος των διαφόρων προγραμμάτων στήριξης της οικονομίας που συντηρητικά υπολογίζεται στο €1 δις, αυξάνοντας τις δημοσιονομικές ανάγκες κατά €2.51 δις. ή 11.41% του ΑΕΠ.

Από οικονομικής πλευράς, το κόστος αντιμετώπισης της ασθένειας συνιστά επένδυση στο μέγεθος και την υγεία του μελλοντικού εργατικού δυναμικού, πράγμα που θα βοηθήσει την κοινωνία στο μέλλον. Επομένως, επιβάρυνση των μελλοντικών γενεών μέσω δανεισμού είναι δίκαιη. Όμως η έκταση του δανεισμού που θα επέλθει παγκόσμια θα ασκήσει μία ανοδική πίεση στα επιτόκια, καθιστώντας αύξηση του λόγου (χρέος/ΑΕΠ)100 κατά 11.42 περίπου μονάδες ακριβή και το χρέος ίσως μη βιώσιμο. Θα χρειαστεί να επιβαρυνθούν και οι σημερινοί φορολογούμενοι.

Ένας δεύτερος λόγος γιατί αυτό πρέπει να συμβεί είναι ότι οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις έχουν επηρεαστεί πολύ άνισα μέχρι στιγμής. Οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις στον τομέα ζωτικής σημασίας δεν έχουν χάσει εισοδήματα. Βεβαίως αυτοί που με κίνδυνο της ζωής τους έφεραν το δύσκολο έργο τους σε αίσιο πέρας θα πρέπει να τύχουν κάποιου τιμητικού επιδόματος. Οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις μη ζωτικής σημασίας έχουν υποστεί μείωση των εισοδημάτων τους, παρ’ όλη τη ορθολογική στήριξη από το κράτος. Επομένως, η φορολογική επιβάρυνση πρέπει να αντικατοπτρίζει τα εισοδήματα των φορολογουμένων και επιχειρήσεων. Ο καταμερισμός του κόστους της ασθένειας θα γίνει έτσι πιο δίκαιος. Όπως και σε μία άλλη ασθένεια, στο τέλος πρέπει να πληρώσουμε το λογαριασμό.

*Λούης Ν. Χριστοφίδης
Ομότιμος Καθηγητής, Πανεπιστημίου Κύπρου και Πανεπιστημιακός Ομότιμος Καθηγητής, University of Guelph, Canada
Μέλος του 77μελούς συμβουλίου του κινήματος “Νέο Κύμα – Η Άλλη Κύπρος”