Η στρατηγική νίκης Ελλάδας – Κύπρου έναντι της εθνικιστικής υστερίας στην Τουρκία έγκειται στη διαχείριση των ασυμμετριών – την τιθάσευση της ιδιότητας που ο Nassim Taleb ορίζει ως Antifragility. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω μιας διττής προσέγγισης (bimodal approach – barbell strategy) η οποία αξιοποιεί τις θετικές ασυμμετρίες και αποφεύγει τις αρνητικές ασυμμετρίες. Η υλοποίηση μιας τέτοιας προσέγγισης σε συνθήκες στρατηγικής αβεβαιότητας απαιτεί τη χρήση μη γραμμικών μοντέλων και δυναμικών εργαλείων. Παραδοσιακές γραμμικές διαδικασίες αμυντικού σχεδιασμού από πλευράς Ελλάδας και Κύπρου ευνοούν την Τουρκία λόγω μεγέθους και αριθμητικής υπεροπλίας.
Η Έξυπνη Άμυνα είναι μια καινοτομία. Η δομή μιας καινοτομίας είναι αποτέλεσμα συνδυασμού στοιχείων και από τους τέσσερεις βασικούς τύπους καινοτομίας: καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασιών, οργανωσιακή καινοτομία και καινοτομία μάρκετινγκ. Η δημιουργική αυτή προσέγγιση μεγιστοποιεί τη συνδυαστική δυνατότητα και πολλαπλασιάζει τις πιθανότητες επίτευξης καινοτομικών αποτελεσμάτων.
Στην περίπτωση της Ελλάδας και της Κύπρου, η θωράκιση της εθνικής κυριαρχίας είναι συνάρτηση πάρα πολλών διαφορετικών παραγόντων ισχύος – από τα τέσσερα κύρια είδη καινοτομίας – και μπορούν να κωδικοποιηθούν ως ακολούθως:
1. Ο συνδυασμός οικονομικών, εμπορικών, ενεργειακών, πολιτικών, νομικών, διπλωματικών και στρατιωτικών μέσων και δυνατοτήτων (product innovation). Σύγχρονα οπλικά συστήματα και νέες μέθοδοι τακτικής. Έξυπνες λύσεις που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες. Επαύξηση της διαλειτουργικότητας μεταξύ των Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων. Περιφερειακή πολιτική, στρατηγικές συμμαχίες και πολυεθνικές συνεργασίες. Αξιοποίηση της ιδιαίτερης γεωπολιτικής προστιθέμενης αξίας. Οικονομική Διπλωματία. Συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών για την ανίχνευση και αναγνώριση υβριδικών απειλών. Εντοπισμός και αφαίρεση των τρωτών σημείων. Ενδυνάμωση της αποτρεπτικής ισχύος.
2. Οι νέες διαδικασίες για τη διαχείριση των αμυντικών πόρων: ποιότητα ανθρώπινου δυναμικού, εκπαίδευση, δεξιότητες, ειδίκευση, συνέργειες, οικονομίες κλίμακας κ.ά. Μέγιστη αποτελεσματικότητα κάθε ευρώ που δαπανάται για την άμυνα και την ασφάλεια. Στρατηγική προσαρμοστικότητα. Τα κύρια χαρακτηριστικά της καινοτομίας διαδικασιών (process innovation) είναι ο συντονισμός, η συνεργασία, η ετοιμότητα, ευελιξία και η ‘μορφικότητα’ – η συνεχής προσαρμογή στην πραγματικότητα.
3. Η νέα οργανωσιακή και στρατηγική κουλτούρα (organizational innovation and strategic culture) και η δημιουργία συμμαχιών στη βάση της σύγκλισης συμφερόντων για αποτροπή των εξωτερικών απειλών. Ταλέντο, Ηθικό, εκπαίδευση και επιχειρησιακή ετοιμότητα. Εφαρμογή της περίφημης θεωρίας του Συνταγματάρχη John Boyed που είναι γνωστή ως βρόγχος Παρατήρησης, Προσανατολισμού, Απόφασης και Ενέργειας (Observe, Orient, Decide, and Act, OODA loop) όπου η ευελιξία και οι γρήγορες αντιδράσεις (agility) υπερνικούν την ωμή ισχύ (raw power).
4. Στρατηγική επικοινωνία (communication innovation). Ελλάδα και Κύπρος να βρίσκονται σε διαρκή «κόκκινο συναγερμό» ενημερώνοντας και οργανώνοντας συνεχώς τους πολίτες και ευαισθητοποιώντας τη διεθνή κοινή γνώμη για τις παράνομες επεκτατικές ενέργειες της Τουρκίας που θέτουν σε κίνδυνο την περιφερειακή σταθερότητα. Ανάκτηση της ηθικής υπεροχής, διάβρωση της εικόνας της Τουρκίας στη διεθνή σκηνή, προβολή αποτρεπτικής ισχύος.
Οι πιο πάνω παράγοντες και διακριτές ικανότητες πρέπει να συνδυάζονται μεταξύ τους με τρόπο που να ενισχύουν συνεργιστικά τις αμυντικές δυνατότητες και την ανάσχεση του τουρκικού επεκτατισμού. Η Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας είναι ένα αναπόδραστο και αδιάλειπτο άθλημα συνεχών προσπαθειών κορύφωσης της ισχύος με βέλτιστο συνδυασμό των συντελεστών ισχύος. Ο συνδυασμός αυτός πρέπει να χαρακτηρίζεται από αρμονία και συμμετρία. Εάν έστω και σε έναν από τους βασικούς πυλώνες υπάρχουν τρωτά σημεία, το όλο οικοδόμημα της Εθνικής Στρατηγικής Ασφάλειας καθίσταται εξαιρετικά εύθραυστο. Κάθε πτυχή της εθνικής κυριαρχίας – πολιτική, διπλωματική, νομική, στρατιωτική, οργανωσιακή, οικονομική, στρατηγική κουλτούρα, στρατηγική επικοινωνία– πρέπει να έχει την ανάλογη ισχύ.
Σε κράτη όπως είναι η Ελλάδα και η Κύπρος, είναι σημαντικό όπως η προσπάθεια εστιάζεται στη: α) Δημιουργία ενός ‘δυναμικού’ φάσματος στρατιωτικών ικανοτήτων που να χαρακτηρίζονται από ευελιξία, προσαρμοστικότητα, οικονομική βιωσιμότητα και δυνατότητα εφαρμογής για πολλές και διαφορετικές αποστολές (multi-mission) και για ένα ευρύ φάσμα πιθανών σεναρίων και β) ανάπτυξη εξειδικευμένων (niche) στρατιωτικών ικανοτήτων και καινοτομιών λαμβάνοντας υπόψη τις τοπικές συνθήκες.
Εάν υπάρχει ένας τρόπος ο οποίος μπορεί να επηρεάσει καταλυτικά το συσχετισμό δυνάμεων Ελλάδας – Τουρκίας επιφέροντας μια νέα ισορροπία δυνάμεων αυτός δεν είναι άλλος από την απόκτηση υπεροχής στον τομέα της Πολιτικής Αεροπορίας. Ο Κλάδος της Πολεμικής Αεροπορίας μπορεί να αποτελέσει τον κύριο «εξισωτή» στο θέατρο επιχειρήσεων – τη μεγάλη θετική ασυμμετρία που μπορεί να αυξήσει εκθετικά την αποτρεπτική ισχύ της ελληνικής πλευράς.
Στο σημερινό μη γραμμικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από ασυμμετρίες χρειάζονται νέα, δυναμικά εργαλεία και ολιστικές, πολυπαραμετρικές προσεγγίσεις και στρατηγικές που θα λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστές της εθνικής μας ισχύος.
Το νέο Μοντέλο Καινοτομίας που έχω αναπτύξει – παρουσιάζεται αναλυτικά σε ένα πρακτικό Οδηγό 180 σελίδων – αποτελεί το πρώτο εργαλείο, σε παγκόσμιο επίπεδο, που ενσωματώνει την ιδιότητα Antifragility στη διαδικασία της καινοτομίας. Μπορεί να εφαρμοστεί για ενίσχυση της ανθεκτικότητας μιας νεοφυούς επιχείρησης, μιας μεγάλης εταιρείας, ενός κυβερνητικού σχεδίου, ενός οικισμού, ακόμη και ενός κράτους.
Στο προαναφερόμενο Εγχειρίδιο Καινοτομίας, μεταξύ άλλων καταγράφονται συνολικά τριάντα στρατηγικά εργαλεία και δημιουργικές τεχνικές για την τροποποίηση της έκθεσης ανάλογα με την περίπτωση. Η δυνατότητα αυτή επιτρέπει στους οργανισμούς –μέσα από την προσαρμογή / ρύθμιση της δομής τους– να αξιοποιούν τις θετικές ασυμμετρίες και να αποφεύγουν τις αρνητικές ασυμμετρίες (να είναι ανοικτοί σε ευκαιρίες και κλειστοί σε κινδύνους). Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός της Εθνικής Στρατηγικής Ασφάλειας πρέπει να είναι τέτοιος που να επιτρέπει ακριβώς την αξιοποίηση των θετικών μαύρων κύκνων και την αποφυγή των αρνητικών μαύρων κύκνων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ασύμμετρη απειλή έχουμε όταν υπάρχει ασυμμετρία μέσων που χρησιμοποιούνται και αποτελεσμάτων (αρνητικών επιπτώσεων, ζημιών) που προκαλούνται. Αντίθετα, θετικές ασυμμετρίες (ευκαιρίες) έχουμε όταν υπάρχει ασυμμετρία μέσων που χρησιμοποιούνται και οφελών και πλεονεκτημάτων που προκύπτουν. Η Στρατιωτική Στρατηγική Ελλάδας – Κύπρου πρέπει να εστιάζεται ακριβώς στη διαχείριση των ασυμμετριών – των θετικών και των αρνητικών ασυμμετριών.
Για να μπορέσει ένας οργανισμός να αξιοποιήσει τις ασυμμετρίες πρέπει να έχει τη δυνατότητα να: α) Ανακαλύψει τις ασυμμετρίες και να διακρίνει την προοπτική μεταξύ τους, β) μετατρέψει τις ασυμμετρίες σε ικανότητες και να τις ενσωματώσει στρατηγικά στη διαμόρφωση ενός οργανωσιακού σχεδιασμού ώστε να τις αξιοποιεί με ένα βιώσιμο τρόπο και γ) συνταιριάσει τις δυνατότητες που πηγάζουν από τις ασυμμετρίες με τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται.
Το νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας –είναι στη διάθεση της Πολιτείας για άμεση αξιοποίηση– αποτελεί ένα ευέλικτο, διεπιστημονικό εργαλείο το οποίο μπορεί να:
1. Παράγει μετασχηματιστικές, ανατρεπτικές καινοτομίες οι οποίες αποφέρουν εκθετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη και αποτελέσματα σε όλους τους τομείς.
2. Μεγιστοποιήσει τον επιστημονικό, οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο της καινοτομίας καθώς και την αποτελεσματικότητα της στρατιωτικής καινοτομίας (military innovation).
3. Ενισχύσει την διεπιστημονική δημιουργικότητα και την ικανότητα καινοτομίας (innovation capability) των Στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων, της Δημόσιας Διοίκησης και των Επιχειρήσεων.
*Νίκος Γ. Σύκας
Σύμβουλος Στρατηγικής και Καινοτομίας
