Εν μέσω της χωρίς προηγούμενο καταστροφικής πανδημίας COVID19, αξίζει να αναφερθούμε στις απαιτούμενες προϋποθέσεις για επιτυχημένη διαχείριση κρίσεων και να σταθούμε στην ιστορία επιτυχίας μιας χώρας, το παράδειγμα της οποίας διακόπτει στιγμιαία το θλιβερό καταιγισμό νοσηρών γεγονότων και δεδομένων.

Χρειάζονται τουλάχιστον επτά ηγετικές ικανότητες για την επιτυχή αντιμετώπιση μιας κρίσης στα διάφορα στάδια της – πριν, κατά τη διάρκεια, και μετά την κρίση (Lynn Perry Wooten, 2010).

1. Επίγνωση της κατάστασης ή, όπως συγκεκριμένα αναφέρει η Wooten, σημάδια κρίσης – Οι ηγέτες πρέπει να ανιχνεύουν ενεργά το περιβάλλον τους για σημάδια κρίσης, και πως αυτή θα τους επηρεάσει ως ηγέτες, ως ομάδα, οργανισμό, βιομηχανία, χώρα. Θα πρέπει να έχουν άμεση επαφή με τα δεδομένα για να μπορούν να κρίνουν το μέγεθος της κρίσης. Οι ηγέτες των χωρών που αντιλήφθηκαν έγκαιρα τον βαθμό επικινδυνότητας του COVID19 έδρασαν πολύ πιο γρήγορα και έχουν καλύτερα αποτελέσματα τα οποία μεταφράζονται σε ανθρώπινες ζωές.

• Πρόληψη και προετοιμασία – Οι ηγέτες χρειάζεται να είναι σε θέση να διαμορφώνουν το ζήτημα, να κατανοούν τους αριθμούς και την ανάλυση, να προγραμματίζουν πιθανές αντιδράσεις μέσα από διαφορετικά σενάρια, να είναι δημιουργικοί στις προτεινόμενες λύσεις και να συγκεντρώνουν τους πόρους.

• Περιορισμός της εξάπλωσης – Υπάρχουν τρεις προκλήσεις που οι ηγέτες χρειάζεται να ξεπεράσουν για να συγκρατήσουν την κρίση:  
• Εξισορρόπηση ταχύτητας αποφάσεων και ηθικής ορθότητας (σε αρκετές χώρες υπήρξε αντίδραση στα μέτρα περιορισμού της ιδιωτικότητας και ελεύθερης διακίνησης)
• Επικοινωνία των αποφάσεων – συνεχής ενημέρωση και ειλικρινής διάλογος με τα εμπλεκόμενα μέρη
• Ενσυναίσθηση στην επικοινωνία για οικοδόμηση εμπιστοσύνης στα εμπλεκόμενα μέρη

• Κτίσιμο κοινότητας – Η συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων μερών προϋποθέτει εμπιστοσύνη και ομοψυχία στην κρίσιμη ώρα την οποία ο ηγέτης χτίζει εκ των προτέρων εξασφαλίζοντας την ευημερία όλων. Οι παγκόσμιοι ηγέτες χτίζουν μέγα-κοινότητες για να αναπτύξουν λύσεις, ενώνοντας τον ιδιωτικό τομέα, τα ΜΚΟ και τις κυβερνήσεις ώστε να δημιουργηθεί αφθονία πόρων και συλλογικότητα προσπάθειας.

• Εμπλοκή και μάθηση – Η μάθηση είναι το μεγαλύτερο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα το οποίο ο ηγέτης προσφέρει στον ίδιο, στην ομάδα, στον οργανισμό, στη χώρα του. Οι περισσότεροι ηγέτες ξεχνούν να μαθαίνουν. Η προσωπική και συλλογική μάθηση μέσα από τη δυσκολία και την αποτυχία οδηγεί στην προσαρμογή και επιβίωση μέσω της καινοτομίας και του αναστοχασμού με προϋπόθεση την ύπαρξη κοινού οράματος.

• Η επόμενη μέρα ή «και αυτό θα περάσει» – Η ικανότητα να μπορεί ο ηγέτης να αντιληφθεί ότι ο κόσμος δεν πρόκειται να παραμείνει ο ίδιος και ταυτόχρονα να σκεφτεί τρόπους ανάκαμψης της επιχείρησης, ή της χώρας, ενόσω η κρίση μαίνεται. Ο ηγέτης καλλιεργεί εκ των προτέρων την ανθεκτικότητα, η οποία παρομοιάζεται με μπάλα που αναπηδά, για να είναι εφικτή η προσαρμοστικότητα και κατά συνέπεια η ανάκαμψη και επιβίωση. Ο ηγέτης αναγνωρίζει τις ευκαιρίες που αναδύονται και τις διαχειρίζεται στρατηγικά για να μπορεί η χώρα να ανταγωνιστεί στο νέο κόσμο.

Διαχείριση δεδομένων και τεχνολογίας πληροφοριών – Σήμερα υπάρχουν μερικά από τα καλύτερα εργαλεία για να ξεπεραστεί μια κρίση. Ο ηγέτης χρειάζεται να το γνωρίζει και να μπορεί ανά πάσα στιγμή να έχει πρόσβαση για το κοινό καλό.

Η χώρα η οποία έχει επιδείξει όλες τις ηγετικές ικανότητες αντιμετώπισης κρίσης είναι η Νότια Κορέα. Η Νότια Κορέα είναι η μόνη χώρα, εκτός από την Κίνα, που παρά το γρήγορο ξέσπασμα της επιδημίας, κατάφερε πολύ σύντομα να εξομαλύνει την καμπύλη νέων κρουσμάτων. Εξίσου αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το έπραξε χωρίς τους δρακόντειους περιορισμούς στη διακίνηση που επέβαλε η Κίνα ή τα οικονομικά ζημιογόνα lockdowns της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών.

Το γεγονός ότι η Νότια Κορέα υπήρξε υποδειγματική στη διαχείριση της κρίσης το οφείλει σε μεγάλο βαθμό στην εμπειρία που αποκόμισε από την όχι και τόσο μακρινή κρίση MERS του 2015.  Η Νότια Κορέα αξιοποίησε τα λάθη που είχαν γίνει τότε λαμβάνοντας μέτρα και αναπτύσσοντας συστήματα έτσι ώστε η χώρα να είναι προετοιμασμένη για την επόμενη φορά. Η συνταγή που ακολούθησε η Νότια Κορέα για να πολεμήσει την κρίση COVID19 είναι φαινομενικά απλή και οικονομικά προσιτή με τη διαφορά ότι θα ήταν ανέφικτη αν δεν προηγούνταν τα μέτρα που λήφθηκαν από το 2015. 

1. Γρήγορη δράση – καμία κωλυσιεργία. Η χώρα ήταν ήδη σε επιφυλακή, αναγνώρισε αμέσως τον κίνδυνο και εκτίμησε ορθά την κατάσταση. 

2. Εκτεταμένοι έλεγχοι – άμεση εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα για την παραγωγή τεστ και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την ανάπτυξη μοντέλων για να αποφασίζουν γρήγορα και σωστά αν ο εξεταζόμενος είχε τον ιό ή όχι.  Οι ευρείας κλίμακας ελέγχοι εκτός των νοσοκομείων έγιναν επίσης με τη συνεργασία του ιδιωτικού τομέα με drive-thru και χρησιμοποιώντας όλες τις τελευταίου τύπου τεχνολογίες, κάτι που το αντίγραψαν αργότερα και οι ΗΠΑ.

3. Επιθετική ανίχνευση και εντοπισμός επαφών – δράση η οποία ήταν αμέσως εφικτή γιατί είχαν ήδη αναπτύξει τις τεχνολογίες από το 2015 (εκτεταμένη χαρτογράφηση από πλάνα από κάμερες ασφαλείας, αρχεία πιστωτικών καρτών, δεδομένα GPS από αυτοκίνητα και κινητά τηλέφωνα). Αναφερόμενος στην κρίση του 2015, ένας Νοτιοκορεάτης γιατρός είπε «Κάναμε επιδημιολογικές έρευνες όπως αστυνομικοί ντετέκτιβ. Αργότερα, αναθεωρήσαμε τους νόμους για να δώσουμε προτεραιότητα στην ασφάλεια του συνόλου της κοινωνίας έναντι της ιδιωτικότητας, σε περιόδους κρίσεων μολυσματικών ασθενειών.»  Το νομικό πλαίσιο που χρειάζονταν οι αρχές ήταν ήδη σε ισχύ.

4. Στήριξη από τους πολίτες – κρίσιμη προϋπόθεση για την επιτυχία οποιονδήποτε μέτρων. Μετά το ξέσπασμα MERS το 2015, οι Νοτιοκορεάτες, σε αντίθεση με τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς, ήταν προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν τον κορονοϊό ως εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αποδεχόμενοι την απώλεια της ιδιωτικής ζωής ως απαραίτητο συμβιβασμό. Τα άτομα σε καραντίνα υποχρεούνται να κατεβάσουν μια εφαρμογή, η οποία ειδοποιεί τις αρχές εάν ένας ασθενής σπάσει την απομόνωση. Η μάθηση ήταν συλλογική και οι αρχές ενίσχυσαν το πνεύμα συνεργασίας και ομοψυχίας με ειλικρινή και συνεχή επικοινωνία και διαφάνεια.

5. Επικοινωνία μέσω μαζικών μηνυμάτων – Καθώς το ξέσπασμα του κορονοϊού έγινε πολύ μεγάλο για να προλαβαίνουν να εντοπίζουν έγκαιρα τους ασθενείς, οι αρχές βασίζονται στα μαζικά μηνύματα. Τα κινητά τηλέφωνα των πολιτών δονούνται με ειδοποιήσεις έκτακτης ανάγκης κάθε φορά που ανακαλύπτονται νέα περιστατικά στις περιοχές τους. Ιστοσελίδες και έξυπνες εφαρμογές αναφέρουν λεπτομερώς, μερικές φορές λεπτό προς λεπτό, τα χρονοδιαγράμματα του ταξιδιού των μολυσμένων ατόμων – ποια λεωφορεία πήραν, πότε και πού πήγαν, ακόμα κι αν φορούσαν μάσκες, ώστε όσοι ήρθαν σε επαφή μαζί τους να ελεγχθούν.

Αναγνωρίζοντας και θεραπεύοντας τις περιπτώσεις έγκαιρα και διαχωρίζοντας τα ήπια κρούσματα σε ειδικά κέντρα, η Νότια Κορέα διατηρεί τα νοσοκομεία της για τους πιο σοβαρά ασθενείς. Το ποσοστό θνησιμότητας είναι λίγο πάνω από το ένα τοις εκατό, από τα χαμηλότερα στον κόσμο. Ως μέρος του προγράμματος ανάκαμψης οι αρχές προωθούν τη Νότια Κορέα ως τη δημοκρατική δύναμη (σε αντίθεση με την Κίνα), η οποία αντιμετώπισε καλύτερα την κρίση. Ο εγχώριος τύπος είναι γεμάτος άρθρα σχετικά με το πώς η Γερμανία ακολουθεί το μοντέλο μαζικών ελέγχων της Νότιας Κορέας. Χτες οι πολίτες της χώρας επανεξέλεξαν την κυβέρνηση για ακόμα μια θητεία επιβραβεύοντας τη διαχείριση της κρίσης.

*Ροδούλα Δημητριάδου MS, CPA
Σύμβουλος Επιχειρήσεων
Leadership Coach | Mέλος ICF
Ithaca Journeys
Μέλος του 77μελούς συμβουλίου
“Νέο Κύμα – Η Άλλη Κύπρος”

Πηγές:

James Erica Hayes, Wooten Lynn Perry, Leading Under Pressure: From Surviving to Thriving Before, During, and After a Crisis 1st Edition, Routledge, 2010

How South Korea Flattened the Curve – The New York Times

South Korea learned its successful Covid-19 strategy – Bulletin of the Atomic Scientists

Why is South Korea beating coronavirus? Its citizens hold the state to account – The Guardian

Coronavirus: who will be winners and losers in new world order? – The Guardian