ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ*

Ολόκληρη η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή μια πρωτοφανή κρίση. Μια κατάσταση με ένα νέο, άγνωστο και απρόβλεπτο εχθρό. Έχει αναγκαστεί να ζήσει σε συνθήκες που ο σύγχρονος «ελεύθερος» κόσμος μάλλον δεν ανέμενε ποτέ και που μέχρι λίγες μέρες πριν θεωρούσε ότι ανήκαν στο μακρινό παρελθόν. Απώλεια ελευθερίας μετακίνησης, απομόνωση από αγαπημένους ανθρώπους, ανασφάλεια, ελλείψεις αγαθών, αβεβαιότητα για την ικανότητα των συστημάτων υγείας να προσφέρουν την αναγκαία φροντίδα. Οι άνθρωποι του δυτικού, ανεπτυγμένου κόσμου, έχουμε απωλέσει το αίσθημα (ή ψευδαίσθηση) ελέγχου που με κόπο καταφέραμε να δημιουργήσουμε, ότι δηλαδή μέσα από τη σκληρή εργασία, την οικονομική άνεση, την ικανότητα να ψηφίζουμε τις κυβερνήσεις μας μπορούσαμε λίγο πολύ να προβλέψουμε και να διαχειριστούμε τους όποιους κινδύνους θα μπορούσαν να μας απειλήσουν. Οι επιδράσεις των συνθηκών αυτών στην ψυχική υγεία, αλλά και στον τρόπο σκέψης μας θα διαφανούν μέσα από διαχρονικές μελέτες που θα γίνουν στην πορεία.

Υπό τις νεοφανείς αυτές συνθήκες όμως, κάποιες ψυχολογικές αντιδράσεις στον αιφνιδιασμό, στην απειλή, και στην απομόνωση και τις συνέπειες τους είναι αναμενόμενες. Χρήσιμο να τις έχουμε υπόψη και να σκεφτούμε τι είναι αυτά τα λίγα που μπορούμε να κάνουμε για να φροντίσουμε τον εαυτό μας.

• Το σοκ και η απειλή αναμενόμενα δημιουργούν αισθήματα φόβου, ανησυχίας, άγχους και πένθους για πραγματικές ή απειλούμενες απώλειες της ζωής μας ή αγαπημένων ανθρώπων αλλά και για την απώλεια του τρόπου ζωής μας. Αυτά τα αισθήματα είναι φυσιολογικά, και αποτελούν την αντίδραση του οργανισμού που του επιτρέπει να αρχίσει να αναπτύσσει τις φυσικές του άμυνες και να επουλώνεται. Είναι δυσάρεστα μεν αλλά όχι απαραίτητα επιβλαβή, εκτός εάν διαρκέσουν, χωρίς βελτίωση για μεγάλο χρονικό διάστημα (τότε θα ήταν καλό να απευθυνθούμε σε τηλεφωνικές γραμμές στήριξης ή ειδικούς ψυχικής υγείας για κατευθύνσεις). Ας επιτρέψουμε τα αισθήματα αυτά στον εαυτό μας και ας τα αποδεχτούμε. Τα αισθάνονται όλοι.
• Κάποιες μελέτες δείχνουν ότι η διαρκής έκθεση σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ΜΜΕ που προβάλουν συνεχώς θέματα σχετικά με την κρίση μπορεί να είναι επιβλαβής για την ψυχική υγεία. Από την άλλη, η σωστή ενημέρωση και πληροφόρηση μειώνει το άγχος. Ας φροντίσουμε να ενημερωνόμαστε από έγκυρες πηγές, αλλά ας κρατήσουμε και κάποιο χρόνο για τις καθημερινές μας ασχολίες μακριά από τη συνεχή ροή των ειδήσεων.
• Προσπαθούμε να κρατήσουμε μια ρουτίνα, τόσο για τον εαυτό μας όσο και για την οικογένεια μας. Η σταθερότητα θα βοηθήσει όλους να μειώσουν το στρες και θα «ηρεμίσει» και τα παιδιά που βρίσκονται στο σπίτι.
• Πολύ σημαντική η διατήρηση της επικοινωνίας με αγαπημένα πρόσωπα, αλλά και με φίλους, γνωστούς, με τους οποίους δεν μιλάμε τακτικά. Η ανθρώπινη επαφή έχει συνήθως ιαματικές ιδιότητες για όλους μας. Κάποιες αρχικές έρευνες δείχνουν ότι η επαφή με τηλέφωνο ή βίντεο (η φωνή, το πρόσωπο) ενεργοποιεί σε μεγαλύτερο βαθμό τις θετικές αντιδράσεις του οργανισμού από ότι τα γραπτά μηνύματα. Ας πούμε ένα «γεια» και στον γείτονα, στον καθαριστή του δήμου, τον υπάλληλο στο σουπερμάρκετ. Και εκείνοι είναι απομονωμένοι. Το έχουμε και οι δύο πλευρές ανάγκη. Ταυτόχρονα, μιλώντας με τους άλλους μπορούμε να μοιραστούμε τις ανησυχίες και τις σκέψεις μας, να λάβουμε και να δώσουμε στήριξη, να δούμε πως διαχειρίζονται οι άλλοι την κατάσταση.
• Είναι γνωστό εδώ και πολλά χρόνια ότι ήπια επίπεδα σωματικής άσκησης είναι θεραπευτικά ακόμα και για την κλινική κατάθλιψη. Ασκούμαστε όσο μπορούμε, φροντίζουμε το σπίτι και τον κήπο, κινούμαστε συχνά. Τρώμε υγιεινά και κοιμόμαστε, διατηρώντας μια όσο το δυνατόν υγιεινή ρουτίνα.

Σε ένα άλλο επίπεδο βέβαια, σημαντικό είναι να αντιληφθούμε ότι μιλάμε για ένα ζήτημα κοινωνικό, δημόσιας υγείας, πολιτικής και οικονομίας. Είναι ένα πρόβλημα παγκόσμιο και όχι μόνο ατομικό. Η ψυχολογία, με την έμφαση στο άτομο, έχει τελευταία επικριθεί για την εστίαση στην ευημερία του ατόμου, εν μέσω παγκόσμιας κρίσης. Ο βαθμός στον οποίο επιλέγουμε να θέσουμε στο πλάι τον εαυτό μας και να φροντίσουμε τους άλλους, τους πιο ευάλωτους, την κοινότητα και το σύνολο, είναι προσωπική απόφαση. Από την άλλη, το μόνο «θετικό» αν μπορεί να το πει κάποιος έτσι, είναι ότι στην συγκεκριμένη υγειονομική κρίση, φροντίζοντας τη δική μας υγεία, αναλαμβάνοντας δηλαδή την ατομική μας ευθύνη (μέσω απόστασης, προσήλωσης στους κανόνες υγιεινής κλπ.,) φροντίζουμε και τους άλλους μέσω μείωσης της διασποράς του ιού. Μειώνοντας τη διασπορά και την επιμήκυνση της κρίσης στο δικό μας μικρόκοσμο και τόπο, συνεισφέρουμε στο να ιανθεί και να ανακάμψει ολόκληρος ο πλανήτης μας το συντομότερο. #μένουμε_σπίτι

*Γεωργία Παναγιώτου, Καθηγήτρια Κλινικής Ψυχολογίας
Πανεπιστήμιο Κύπρου
Μέλος του 77μελούς Συμβουλίου του Νέου Κύματος – Η Άλλη Κύπρος