Στην εποχή της πολιτικής ρευστότητας, της αβεβαιότητας, της πολυπλοκότητας και των ασυμμετριών όλα είναι πιθανά. Στις επικείμενες Βουλευτικές εκλογές το αποτέλεσμα δεν θα εξαρτηθεί από την τυχαιότητα, αλλά από τη σύνθεση των ψηφοδελτίων (την πολιτική εικόνα, τις ικανότητες, την πειστικότητα και την κοινωνική προσφορά των υποψηφίων), τα προεκλογικά προγράμματα, τη διαφοροποίηση, την επιστημονική τεκμηρίωση και τη στρατηγική υλοποίησης των προτάσεων και το πολιτικό μάρκετινγκ. Η κάλπη δεν παίζει ζάρια – το εκλογικό σώμα κρατά το σκορ.
Οι προεκλογικές στρατηγικές και τακτικές θα πρέπει να διαφοροποιηθούν και προσαρμοστούν ανάλογα με την πορεία της πανδημίας και το ‘εκλογικό πρωτόκολλο’. Χρειάζεται ανασχεδιασμός και επαναξιολόγηση των εργαλείων προβολής και προώθησης, αφού κάποια από τα μέτρα προστασίας όπως η κοινωνική αποστασιοποίηση θα κρατήσουν για πολύ καιρό.
Στον πολιτικό κόσμο η φήμη (reputation) είναι το παν. Τα αφηγήματα ικανότητας και χαρακτήρα είναι οι δύο μηχανισμοί μέσα από τους οποίους κτίζεται η αξιοπιστία και η νομιμότητα (legitimacy). Η φήμη ικανότητας (capability reputation) πηγάζει από το πόσο αποτελεσματικός είσαι. Η φήμη χαρακτήρα (character reputation) αντανακλά τις αξίες, το ήθος. Η φήμη χαρακτήρα είναι εξαιρετικά εύθραυστη, ενώ η φήμη ικανότητας αντέχει στο χρόνο. Σε κάθε περίπτωση, η λογοδοσία και η ανάληψη ευθύνης πρέπει να αντικατοπτρίζονται στην πράξη τόσο σε πολιτικό όσο και σε διοικητικό επίπεδο.
Η διαφάνεια έχει αξία όταν συμπεριφέρεσαι αυθεντικά. Στο σημερινό πολύπλοκο και αβέβαιο κόσμο η αυθεντικότητα αποτελεί το κλειδί της αξιοπιστίας και της πειστικότητας. Η προσωπική αξιοπιστία και πειστικότητα του πολιτικού προέρχεται από την ανάδειξη του «είναι», της αλήθειας του και από την ταύτισή του με τον ψηφοφόρο, κατά πόσο έχει κάτι κοινό μαζί του. Κύριο ζητούμενο η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους θεσμούς αλλά και συνολικά προς το πολιτικό σύστημα.
Τον Μάιο 2021 θα έχουμε εκλογές ‘Μαύρου Κύκνου’ – θα υπάρξουν εκπλήξεις και ανατροπές τόσο σε κομματικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο προσώπων. Οι αλλαγές θα επηρεάσουν ολόκληρο το πολιτικό φάσμα: μεγάλα και μεσαίου βεληνεκούς κόμματα, μικρότερα κόμματα καθώς και νέους πολιτικούς σχηματισμούς. Λόγω των ασυμμετριών, της τεράστιας αβεβαιότητας και των εκρηκτικών ρίσκων, μια εκλογική καινοτομία μπορεί να αλλάξει ακόμη και τον κομματικό χάρτη.
Στο σημερινό κατακερματισμένο και εξαιρετικά ρευστό πολιτικό τοπίο, το κλειδί της επιτυχίας είναι η ανακάλυψη και αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών (ευκαιριών) και η αποφυγή των αρνητικών ασυμμετριών (κινδύνων). Οι ευνοϊκές ασυμμετρίες μπορούν να επιφέρουν εκθετικά πολλαπλασιαστικά εκλογικά οφέλη και πλεονεκτήματα. Αντίθετα, οι αρνητικοί ‘Μαύροι Κύκνοι’ μπορούν να αφανίσουν όχι μόνο υποψήφιους ‘δυνατά’ ονόματα αλλά και ολόκληρες πολιτικές δυνάμεις.
Το κυπριακό κομματικό σύστημα έχει μπει σε μια μεταβατική περίοδο, σε μια εποχή πολύ μεγάλης εκλογικής κινητικότητας με πολλαπλά είδη μετατοπίσεων. Σήμερα στην Κύπρο, μόλις 1 στους 2 εκλογείς δηλώνει ότι αισθάνεται κοντά σε κάποιο πολιτικό κόμμα. Το ποσοστό της αδιευκρίνιστης ψήφου βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Πέραν των ψηφοφόρων που δηλώνουν αποχή ή αναποφάσιστοι, τα φαινόμενα της απόκρυψης ψήφου και της κρυφής ψήφου είναι πιο ενισχυμένα από ποτέ. Η απόκρυψη ψήφου έχει να κάνει με το γεγονός ότι μέρος του εκλογικού σώματος δεν εκφράζει την ψήφο του, ενώ κρυφή ψήφος είναι το γεγονός ότι ο εκλογέας δηλώνει πως θα ψηφίσει ένα υποψήφιο, ενώ στο μυαλό του έχει κάτι άλλο. Υπάρχει και μετακινούμενη ψήφος, δηλαδή ψηφοφόροι ενός κόμματος θα ψηφίσουν υποψήφιο άλλου κόμματος αντί τον δικό τους, ασχέτως τι δηλώνουν στις δημοσκοπήσεις.
Στις διάφορες εκλογικές αναμετρήσεις τα τελευταία πέντε χρόνια στην Κύπρο έχει καταγραφεί πολύ μεγάλη εκλογική κινητικότητα με πολλαπλά είδη μετατοπίσεων. Ζούμε μια εποχή αποδυνάμωσης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, οι μετακινήσεις γίνονται πολύ πιο εύκολα και πιο συχνά από ό,τι παλαιότερα και με αυτή την έννοια κανένα κόμμα δεν έχει διασφαλισμένους τους ψηφοφόρους του. Μια αποτελεσματική προεκλογική εκστρατεία μπορεί να διεισδύσει σε τεράστιες δεξαμενές ψηφοφόρων οι οποίοι δηλώνουν αποχή και αναποφάσιστοι.
Ο προεκλογικός αγώνας βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα. Ο συνδυασμός πολλών και διαφορετικών αρνητικών παραγόντων και δυσμενών εξελίξεων επιτείνει τις ευπάθειες, μεγεθύνει τους κινδύνους και δημιουργεί νέες προκλήσεις, στις οποίες ως κοινωνία είμαστε υποχρεωμένοι να ανταποκριθούμε. Η σοβαρή γεωπολιτική αναταραχή στην Ανατολική Μεσόγειο, η κορύφωση της τουρκικής επιθετικότητας και προκλητικότητας, η εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού-προσφυγικού ζητήματος από την Άγκυρα, οι ενεργειακές εξελίξεις, η οικονομική κρίση, η απειλή του κορονοιού και η ανάγκη βελτίωσης της εικόνας της Κύπρου στη διεθνή σκηνή δημιουργούν τις συνθήκες για την τέλεια καταιγίδα.
Το νέο Υπόδειγμα Πολιτικής Επικοινωνίας που έχω αναπτύξει αντικρίζει την προεκλογική εκστρατεία ως μια καινοτομία. Όλες οι καινοτομίες μπορούν να αναλυθούν και αξιολογηθούν με βάση τους τέσσερεις βασικούς τύπους καινοτομίας: καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασιών, οργανωσιακή καινοτομία και επικοινωνιακή καινοτομία. Η μεγιστοποίηση του αντίκτυπου της προεκλογικής εκστρατείας είναι συνάρτηση πληθώρας συντελεστών και αποτέλεσμα του βέλτιστου συνδυασμού παραγόντων, ικανοτήτων και δράσεων και από τα τέσσερα είδη καινοτομίας. Ο βασικός στόχος της πολιτικής καμπάνιας είναι η διαφοροποίηση τόσο σε επίπεδο προεκλογικού προγράμματος όσο και σε επικοινωνιακό επίπεδο.
Οι πιο αποτελεσματικοί πολιτικοί είναι δημιουργικοί – στην ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων, στην επίλυση διαφορών, στις διαπραγματεύσεις, στην αντίδραση σε απρόσμενες κρίσεις. Η πολιτική δημιουργικότητα λειτουργεί ως καταλύτης αλλαγής, μεταρρύθμισης και ανάπτυξης.
*Ο Νίκος Γ. Σύκας είναι Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας.
