Η ταφή και η διαχείριση των αποβλήτων, κυρίως των στερεών λυμάτων, αποτελεί ανοιχτή πληγή κυρίως για χώρες με έντονη βιομηχανική, βιοτεχνική ή αγροτική δραστηριότητα. Στην Κύπρο το βιώνουμε τις τελευταίες μέρες με την έντονη μυρωδιά σε περιοχές της Λευκωσίας. Υπάρχει υποψία ότι η εναπόθεση ή η ταφή γίνεται στις κατεχόμενες περιοχές. Από όπου όμως και να προέρχεται, είναι τέτοια η φύση των υλικών που δυστυχώς μπορεί να μολύνει το περιβάλλον τόσο της κατεχόμενης όσο και της ελεύθερης Λευκωσίας.
Η ρυπογόνος φύση των αποβλήτων, ραδιενεργά στοιχεία, τοξικά λύματα, υγρά υπολείμματα επεξεργασίας, δεν επιτρέπει πλέον την παραδοσιακή ταφή που στηρίζεται στην φιλοσοφία τα αφήνουμε όπου βρούμε. Ήδη από την δεκαετία του 1980, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει κατάλληλο νομικό πλαίσιο για τη διαχείριση των βιομηχανικών αποβλήτων και των αστικών λυμάτων. Ο νόμος της Ευρώπης δεν αγγίζει όμως τα κατεχόμενα.
Υπάρχουν γεωφυσικές μέθοδοι που μπορούν να βοηθήσουν στη χαρτογράφηση περιοχών που έχουν πληγεί, να δώσουν την εικόνα διάδοσης της μόλυνσης στο υπέδαφος, αν αυτή έχει φτάσει κοντά στον υδροφόρο ορίζοντα και άλλες χρήσιμες πληροφορίες. Παραδοσιακές μέθοδοι όπως η ηλεκτρική ή η σεισμική διασκόπηση απαιτούν χρόνο και πολλές φορές δεν είναι κατάλληλες για αστικές περιοχές, ούτε για μικρά βάθη της τάξης των 10-15 μέτρων.
Η μέθοδος του γεωραντάρ είναι ιδανική για τέτοιου είδους μελέτες. Είναι γρήγορη, μη καταστρεπτική και δίνει αξιόπιστα αποτελέσματα. Για να γίνει πιο εύκολα κατανοητή η μέθοδος, θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε με μια αξονική τομογραφία προσαρμοσμένη κατάλληλα για τη γη. Όπως και στην αξονική, έτσι και εδώ, έχουμε μια πηγή που στέλνει κύμα, ένα σώμα που το δέχεται και έναν αισθητήρα που μετράει την ανάκλαση αυτού του κύματος.
Το γεωραντάρ εκπέμπει στοχευμένα ηλεκτρομαγνητικό κύμα (αβλαβές για τον άνθρωπο αφού η ισχύς του δεν ξεπερνά το 1/100 της ισχύς ενός κινητού τηλεφώνου) στο υπέδαφος. Με την ίδια πηγή που στέλνει το γεωραντάρ καταγράφει και τα κύματα που ανακλώνται και γυρνούν πίσω. Αν δεν υπάρχει ξένο σώμα στο έδαφος η οθόνη εμφανίζει συνήθως ομοιόμορφες γραμμές χωρίς αλλαγές. Σε περίπτωση όμως που υπάρχουν θαμμένα λύματα, ή οποιοδήποτε άλλο ξένο σώμα στο έδαφος, αυτό εμφανίζεται σαν μια αντίθεση στην εικόνα του υπολογιστή μας, αφού έχει διαφορετικές ιδιότητες από τη γη. Διαπιστώνουμε έτσι αν σε κάποιο συγκεκριμένο σημείο έχει γίνει εισχώρηση ξένου υλικού (π.χ. μπάζα, λύματα) κάτι το οποίο απεικονίζεται σαν περιοχή έντονης αντίθεσης όπως στο παρακάτω γράφημα.
Μέσα σε περίπου μια ώρα έρευνας με το γεωραντάρ μπορούμε να χαρτογραφήσουμε περισσότερα από δέκα χιλιόμετρα υπεδαφικής δομής και να αντλήσουμε πληροφορίες για το βάθος και την έκταση της ζημιάς άμεσα, χωρίς να αποκλείσουμε περιοχές ή να προκαλέσουμε όχληση στο περιβάλλον, την τοπική οικονομία και τους κατοίκους.
Κατόπιν, με τα δεδομένα που έχουμε συλλέξει μπορούμε να δημιουργήσουμε χάρτες με γεωγραφικές συντεταγμένες που θα μπορούν, είτε να αρχειοθετηθούν και να συγκριθούν στο μέλλον με νέες μετρήσεις, είτε να χρησιμοποιηθούν για άμεση επανόρθωση των εδαφών.
Η λογική αυτή διέπει τη μέθοδο του γεωραντάρ μια προσιτή, γρήγορη, αξιόπιστη και μη-καταστροφική μέθοδο για το υπέδαφος. Η μέθοδος φυσικά δεν χρησιμεύει μόνο σε a posteriori διαπιστώσεις. Μπορεί να εφαρμοσθεί και σε περιπτώσεις προγραμματισμού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού, ώστε να βρεθούν κατάλληλα φυσικά ανοίγματα, έγκοιλα μεγάλης διατομής, σε ικανό βάθος ώστε να ταφούν εκεί απόβλητα χωρίς να κινδυνεύει ούτε το περιβάλλον, ούτε ο άνθρωπος. Η αποτελεσματικότητά της μεθόδου έχει αποδειχθεί σε πολυάριθμες εφαρμογές της τα τελευταία σαράντα χρόνια και μπορεί να βοηθήσει το Δήμο της Λευκωσίας και το Υπουργείο Περιβάλλοντος να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα πριν γιγαντωθεί.
O *Δρ. Μιχάλης Αρβανίτης είναι μαθηματικός, έχει διδακτορικό τίτλο στη σεισμική τομογραφία από το Πανεπιστήμιο Πατρών, μεταπτυχιακό τίτλο στη διαχείριση καινοτομίας από το ΜΙΤ (ΗΠΑ) και μεταδιδακτορικό στη μέθοδο του γεωραντάρ από το Πανεπιστήμιο Ben Gurion (Ισραήλ). Είναι αντιπρόεδρος έρευνας και ανάπτυξης για την εταιρεία GSSI (ΗΠΑ) στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Twitter: @MichaelAiriely
