Η ασύμμετρη τουρκική απειλή δεν αντιμετωπίζεται με γραμμικά μοντέλα. Λόγω της υπεροχής της Τουρκίας σε μεγέθη ποσοτικής ισχύος, η στρατηγική ανάσχεσης του τουρκικού επεκτατισμού έγκειται στην ανακάλυψη και αξιοποίηση των θετικών / πολύτιμων ασυμμετριών (ευκαιριών) και την αποφυγή των αρνητικών ασυμμετριών (κινδύνων). Χρειάζονται δυναμικά μοντέλα, πολυπαραμετρικές μέθοδοι και πολυτομεακές προσεγγίσεις.
Το νέο Μοντέλο Καινοτομίας που έχω αναπτύξει μπορεί να: α) να βοηθήσει τις Ένοπλες Δυνάμεις να αξιοποιήσουν τις ασυμμετρίες, β) να επιφέρει εκθετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη και αποτελέσματα και γ) να ενισχύσει και τους δύο βασικούς πυλώνες στους οποίους εδράζεται η εθνική στρατηγική: την ισχυρή οικονομία και την στρατιωτική δύναμη.
Οι μαύροι κύκνοι είναι ενδεχόμενα απίθανα ‘άγνωστα άγνωστα’ (unknown unknowns) – δεν γνωρίζουμε πως δεν τα γνωρίζουμε. Όμως μπορούμε να μετατρέψουμε τον μαύρο κύκνο της Τουρκίας σε γκρίζο κύκνο, να εστιάσουμε στις συνέπειες που μπορούμε να γνωρίζουμε και να είμαστε προετοιμασμένοι.
Η στρατηγική της Άγκυρας αποσκοπεί στην συνεκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, θέτοντας ως εκβιαστικό αντάλλαγμα το ενδεχόμενο επίλυσης των υπολοίπων ελληνο-τουρκικών προβλημάτων, όπως η υφαλοκρηπίδα, τα χωρικά ύδατα, ο εναέριος χώρος, η αποστρατικοποίηση των νησιών του βόρειου Αιγαίου, καθώς επίσης η κυριότητα των νησίδων και βραχονησίδων «που βρίσκονται μπροστά στα μάτια της Τουρκίας».
Η Τουρκία προβάλλεται ως μια αναδυόμενη δύναμη στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή και πλέον αποτελεί απειλή όχι μόνο για τον Ελληνισμό αλλά και για τις δυτικές Δυνάμεις που επιχειρούν να ελέγξουν τους ενεργειακούς πόρους στην περιοχή. Αυτό όμως φέρνει τον Ερντογάν μπροστά στην ολέθρια «παγίδα του Θουκυδίδη» ο οποίος καταγράφοντας τον Πελοποννησιακό Πόλεμο εξηγεί πώς η άνοδος μιας χώρας δημιουργεί αναπόφευκτα διλήμματα ασφαλείας και φόβο σε άλλες και οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στη σύγκρουση. Έτσι η άνοδος της Αθήνας δημιούργησε φόβο στη Σπάρτη και την ανάγκασε να συγκρουστεί για να αποτρέψει αυτήν την άνοδο. Με παρόμοιο τρόπο η Τουρκία προκαλεί τον φόβο των δυτικών Δυνάμεων που βλέπουν ότι πλέον διακυβεύεται η δική τους ισχύ και ασφάλεια στην περιοχή και στο διεθνές σύστημα γενικότερα.
Το Σεπτέμβριο η Άγκυρα αναμένεται να ξεκινήσει τις έρευνες νότια της Κρήτης και να προκαλέσει εσκεμμένα κάποιο στρατιωτικό επεισόδιο. Στόχος η κατάληψη αριθμού νησιών για να δημιουργήσει ‘τετελεσμένα’ και να σύρει την Ελλάδα σε διμερείς διαπραγματεύσεις. Η Άγκυρα επιδιώκει την αλλαγή των συνόρων στην ευρύτερη περιοχή. Η επίθεση της Τουρκίας θα είναι πολυμέτωπη ώστε να εκμεταλλευτεί την αριθμητική / ποσοτική υπεροχή που διαθέτει.
Η Τουρκία αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία σε… 152 νησιά, νησίδες και βραχονησίδες του Αιγαίου και Κρητικού Πελάγους, που σύμφωνα με τους προκλητικούς ισχυρισμούς τους δεν έχουν παραχωρηθεί στην Ελλάδα βάσει διεθνών συνθηκών. Μετά την κρίση των Ιμίων, η Άγκυρα παρουσίασε εμφανέστατα την τουρκική αντίληψη για δημιουργία γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο. Πρόκειται για μικρά νησιωτικά συμπλέγματα στο κεντρικό και νότιο Αιγαίο, καθώς και για νησιά και νησίδες κοντά στις ακτές της Κρήτης, αλλά και μικρές σε έκταση βραχονησίδες, όπως η Ζουράφα στο Θρακικό Πέλαγος και οι Καλόγεροι στο Κεντρικό Αιγαίο, που ωστόσο έχουν τεράστια γεωπολιτική σημασία.
Η Έξυπνη Άμυνα είναι μια καινοτομία. Η ολιστική αποτροπή είναι συνάρτηση πολλών συντελεστών ισχύος από τους τέσσερεις βασικούς τύπους καινοτομίας– καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασιών, οργανωσιακή καινοτομία και επικοινωνιακή καινοτομία– και μπορούν να ταξινομηθούν ως ακολούθως:
1. Οικονομική Διπλωματία. Συνδυασμός οικονομικών, εμπορικών, ενεργειακών, πολιτικών, νομικών, διπλωματικών και στρατιωτικών μέσων και δυνατοτήτων. Προηγμένα στρατιωτικά συστήματα και νέες μέθοδοι τακτικής. Έξυπνες λύσεις που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες. Επαύξηση της διαλειτουργικότητας μεταξύ των Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων. Διακλαδική Διοίκηση Ειδικού Πολέμου. Περιφερειακή πολιτική, στρατηγικές συμμαχίες και πολυεθνικές συνεργασίες. Ενεργειακή Ασφάλεια. Αξιοποίηση της ιδιαίτερης γεωπολιτικής προστιθέμενης αξίας. Συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών για την ανίχνευση και αναγνώριση υβριδικών απειλών. Η πληροφορία είναι η τέταρτη έκφανση της ισχύος μετά την στρατιωτική, οικονομική και τη διπλωματική.
2. Νέες διαδικασίες για τη διαχείριση των αμυντικών πόρων: ποιότητα ανθρώπινου δυναμικού, εκπαίδευση, δεξιότητες, ειδίκευση, συνέργειες, οικονομίες κλίμακας. Μέγιστη αποτελεσματικότητα κάθε ευρώ που δαπανάται για την άμυνα και την ασφάλεια. Αξιοποίηση των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, των ερευνητικών κέντρων και των επιχειρήσεων στην ανάπτυξη της Αμυντικής Βιομηχανίας (π.χ. σχεδιασμό και κατασκευή μη επανδρωμένων αεροσκαφών ‘Drones’). Συντονισμός, συνεργασία, ετοιμότητα, δυναμικά σενάρια, εναλλακτικές επιλογές, ευελιξία και συνεχής προσαρμογή στην πραγματικότητα ‘μορφικότητα’.
3. Νέα οργανωσιακή και στρατηγική κουλτούρα. Δημιουργία συμμαχιών στη βάση της σύγκλισης συμφερόντων για αποτροπή των εξωτερικών απειλών. Ταλέντο, ηθικό, εκπαίδευση και επιχειρησιακή ετοιμότητα. Εφαρμογή της περίφημης Στρατηγικής του Συνταγματάρχη John Boyed που είναι γνωστή ως βρόγχος Παρατήρησης, Προσανατολισμού, Απόφασης και Ενέργειας (Observe, Orient, Decide, and Act, OODA loop) όπου η ευελιξία και οι γρήγορες αντιδράσεις (agility) υπερνικούν την ωμή ισχύ (raw power).
4. Στρατηγική επικοινωνία. Ελλάδα και Κύπρος να βρίσκονται σε διαρκή «κόκκινο συναγερμό» ενημερώνοντας και οργανώνοντας συνεχώς τους πολίτες και ευαισθητοποιώντας τη διεθνή κοινή γνώμη για τις παράνομες επεκτατικές ενέργειες της Τουρκίας που θέτουν σε κίνδυνο την περιφερειακή σταθερότητα. Διάβρωση της εικόνας της Τουρκίας στη διεθνή σκηνή. Ηθικό πλεονέκτημα (moral high ground). Προβολή αποτρεπτικής ισχύος.
Η αποτρεπτική στρατηγική κάθε αμυνόμενου κράτους είναι ένα άθλημα εσωτερικής και εξωτερικής εξισορρόπησης –οικείοι συντελεστές ισχύος και ουσιαστικές συμμαχίες θεμελιωμένες σε συμφέροντα– του αναθεωρητικού, απειλητικού και επιτιθέμενου κράτους.
Η καινοτομία πρέπει να: α)Συνδέεται άμεσα με ένα επιχειρησιακό πρόβλημα που χρειάζεται να επιλυθεί και β)είναι αποτέλεσμα νέων ιδεών που προσφέρουν όφελος για επιχειρησιακές αποστολές.
Η στρατιωτική στρατηγική Ελλάδας – Κύπρου πρέπει να εστιάζεται στην: α)Δυνατότητα εφαρμογής σε πολλές και διαφορετικές αποστολές (multi-mission), β)βέλτιστη αξιοποίηση όλων των διαστάσεων της Στρατιωτικής Γεωγραφίας, γ)ανάπτυξη εξειδικευμένων (niche) ικανοτήτων λαμβάνοντας υπόψη τις τοπικές συνθήκες και δ)αξιοποίηση των πολύτιμων ασυμμετριών.
Η ανάπτυξη ασυμμετρικών στρατηγικών και της αρχικής ιδέας διενέργειας των επιχειρήσεων: α)Απαιτεί περισσότερη προετοιμασία και εμπεριέχει μεγαλύτερο ρίσκο από τις συμμετρικές στρατηγικές και β)συνήθως χρειάζεται καινοτομία. Μια συνέργεια στις ασύμμετρες προσπάθειες μπορεί να αποβεί καθοριστικής σημασίας σε μεγάλες συγκρούσεις.
Οι ασυμμετρικές μέθοδοι εφαρμόζονται σε όλα τα επίπεδα πολέμου –στρατηγικό, επιχειρησιακό και τακτικό– και σε όλο το φάσμα των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Υπάρχει πολιτικό-στρατηγική ασυμμετρία, τεχνολογική ασυμμετρία, οργανωσιακή ασυμμετρία και ασυμμετρία θέλησης, αποφασιστικότητας και ηθικού. Η υπεροχή στην εκπαίδευση ή/και την ηγεσία επίσης αποτελούν είδη ασυμμετρίας.
Για να μπορέσει ένας Οργανισμός να αξιοποιήσει τις ασυμμετρίες πρέπει να έχει την ικανότητα να: α)Ανακαλύψει τις ασυμμετρίες και να διακρίνει την προοπτική μεταξύ τους, β)μετατρέψει τις ασυμμετρίες σε ικανότητες και να τις ενσωματώσει στρατηγικά στη διαμόρφωση ενός οργανωσιακού σχεδιασμού ώστε να τις αξιοποιήσει με ένα βιώσιμο τρόπο και γ)συνταιριάσει τις δυνατότητες που πηγάζουν από τις ασυμμετρίες με τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται.
Παρουσιάζονται πιο κάτω οι πολύτιμες ασυμμετρίες ο συνδυασμός των οποίων μπορεί να αποτελέσει την ασπίδα και το δόρυ του Ελληνισμού έναντι της απέραντης απειλής εξ Ανατολών.
Η ασπίδα είναι ένα ισχυρό πλέγμα που συνθέτουν οι στρατηγικές συμμαχίες, συμφωνίες και συνεργασίες με χώρες που έχουν κοινά συμφέροντα με την Ελλάδα και την Κύπρο, η πρόσδεση στο άρμα μιας μεγάλης ναυτικής δύναμης (π.χ. Γαλλία), η διεθνής νομιμοποίηση, η οικονομική διπλωματία, η πρόκληση κόστους από την ΕΕ προς την Άγκυρα, η στρατηγική επικοινωνία και η ανάκτηση της ηθικής υπεροχής.
Το δόρυ είναι η Πολεμική Αεροπορία, η επαύξηση της διαλειτουργικότητας μεταξύ των Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων και η ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού. Με την ανάκτηση της εναέριας υπεροχής, η Ελλάδα θα αυξήσει τις στρατηγικές της δυνατότητες έναντι της Τουρκίας και θα ακυρώνει την Τουρκική υπεροχή των χερσαίων και ναυτικών της δυνάμεων. Η Πολεμική Αεροπορία: α)Παρέχει ευελιξία, μεγαλύτερη δυνατότητα για ελιγμούς, ταχύτητα, στοχευμένη εμπλοκή, ακρίβεια (precision), εμβέλεια δράσης και αποτελεσματικότητα και β)μπορεί να αποτελέσει τον κύριο «εξισωτή» στο θέατρο επιχειρήσεων και ένα ισχυρό συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελληνικής πλευράς. Για παράδειγμα, η διάθεση των Mirage 2000E/BGM με το δοκιμασμένο βλήμα AM-39 Exocet (antiship) κάνουν τις τουρκικές ναυτικές μονάδες πολύ ευάλωτες σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο.
Το νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας παρουσιάζεται αναλυτικά σε ένα πρακτικό Εγχειρίδιο 200 σελίδων όπου, μεταξύ άλλων καταγράφονται τα εργαλεία και οι τεχνικές που μπορεί να βοηθήσουν τις Ένοπλες Δυνάμεις να:
1. Ανακαλύψουν και αξιοποιήσουν τις θετικές ασυμμετρίες και να αποφύγουν τις αρνητικές ασυμμετρίες.
2. Χρησιμοποιήσουν την αβεβαιότητα, την τυχαιότητα, την αταξία, το χάος, την ανωμαλία, το ρίσκο, τη ρευστότητα, τη μεταβλητότητα, τις ασυμμετρίες και το χρόνο ως πρώτη ύλη για την παραγωγή ανθεκτικών καινοτομιών.
3. Καινοτομήσουν κάτω από συνθήκες εξαιρετικής αβεβαιότητας.
Το Εγχειρίδιο περιλαμβάνει επίσης ένα πρωτοποριακό Εργαστήριο για ενίσχυση της διεπιστημονικής δημιουργικότητας και της διακλαδικής καινοτομικότητας των Στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων.
Το ευέλικτο αυτό εργαλείο μπορεί να χαρακτηριστεί ως ο ‘Ελβετικός Σουγιάς’ της Καινοτομίας αφού μπορεί να εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς: Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας, Δημόσιες Υπηρεσίες, Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Επιχειρήσεις (startups και μεγάλες εταιρείες), Τράπεζες, Ακαδημαϊκά Ιδρύματα, Κυκλική Οικονομία, Ανταγωνιστικότητα, Μεταρρύθμιση, Γρήγορη Ανάπτυξη, Διαχείριση Κινδύνων κ.ά.
*Νίκος Γ. Σύκας
Σύμβουλος Στρατηγικής και Καινοτομίας
