Της Ξένιας Οικονομίδου*
Η Κύπρος, παρά τις προειδοποιήσεις και τα πρόστιμα που της επιβάλλει η ΕΕ, παραμένει ένας μεγάλος σκουπιδότοπος. Η παραγωγή αστικών αποβλήτων στην Κύπρο εξακολουθεί να είναι σημαντικά υψηλότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ. Φαίνεται ότι είναι πιο εύκολο να παραλαμβάνουμε τις προειδοποιητικές επιστολές και να πληρώνουμε τα πρόστιμα που μας επιβάλλουν οι Βρυξέλλες, παρά να συμμορφωθούμε με το κοινοτικό κεκτημένο και να επιλύσουμε το τεράστιο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε με τα απόβλητα.
Είναι αδιανόητο να υπάρχουν παντού σκουπίδια. Αρκεί μία βόλτα στα βουνά, στη θάλασσα, στα πάρκα, στις λίμνες, στους δρόμους και σε όλους τους δημόσιους χώρους, ώστε να διαπιστώσει κανείς το μέγεθος του προβλήματος. Καταντήσαμε την Κύπρο χώρα αποβλήτων. Όποιος θέλει να απαλλαγεί από τα απόβλητά του, στερεά ή υγρά, ακόμη και τοξικά, τα εγκαταλείπει όπου θέλει. Φωτογραφίες με πεταμένα έπιπλα, συσκευές, σκεύη, ρούχα, παπούτσια, μπαταρίες, ελαστικά, σπρέι, πλαστικά μπουκάλια, τρόφιμα, αποτσίγαρα και άλλα απόβλητα, κάνουν τον γύρο του διαδικτύου. Όλοι επικρίνουν και καταδικάζουν από το πληκτρολόγιό τους και ελάχιστοι κινητοποιούνται πραγματικά. Αυτή η αντιμετώπιση και συμπεριφορά μας δείχνει ακριβώς και τη νοοτροπία μας. Το γεγονός ότι οι καταγγελίες και οι ποινές είναι ελάχιστες έως και ανύπαρκτες δεν βοηθούν στην αλλαγή της νοοτροπίας μας.
Μήπως θα πέταγε κανείς αποτσίγαρα, άδεια μπουκάλια, σπασμένες συσκευές, και υπολείμματα τροφών στο πάτωμα του σπιτιού του; Γιατί λοιπόν με μεγάλη άνεση και ευκολία τα πετάνε στις παραλίες, στις βουνοπλαγιές, στα πάρκα, στους δρόμους και αλλού; Δεν είναι δικά τους και αυτά τα μέρη; Δεν τα χρησιμοποιούν; Δεν αποτελούν τμήμα της πατρίδας τους;
Ποιος φταίει;
Η μόνη λογική αλλά μη αποδεκτή εξήγηση που μπορούμε να δώσουμε για το τεράστιο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε με τα σκουπίδια είναι η έλλειψη παιδείας, περιβαλλοντικής συνείδησης και σίγουρα η νοοτροπία μας. Αγνοούμε και συνάμα αδιαφορούμε για τους κινδύνους που ενέχει για την υγεία μας η αλόγιστη απόρριψη σκουπιδιών. Τα σκουπίδια βρίσκονται διάσπαρτα παντού με αποτέλεσμα να μολύνουν τα υπόγεια ύδατα, το υπέδαφος, το έδαφος και όλη την τροφική αλυσίδα καθώς και τον αέρα που αναπνέουμε. Περιβάλλον και υγεία είναι έννοιες συνώνυμες, αλληλένδετες και αλληλεξαρτώμενες. Η προστασία του περιβάλλοντος δεν είναι χόμπι, δεν είναι κάτι που αφορά μόνο τους συνειδητοποιημένους πολίτες, αλλά είναι θέμα επιβίωσης. Εκτός της τεράστιας επιβάρυνσης στην υγεία, το άσχημο και αηδιαστικό θέαμα των σκουπιδιών επιβαρύνει και την αισθητική μας, την ψυχική μας ηρεμία και γαλήνη. Μας κάνει αγροίκους, απολίτιστους, μας προσβάλλει, μας μειώνει και γινόμαστε ο περίγελος της προοδευτικής Ευρώπης, όπου θέλουμε να ανήκουμε.
Η λύση μπορεί να βρίσκεται στην κυκλική οικονομία
Τα απόβλητα είναι πηγή ρύπανσης. Ωστόσο, όταν υποβάλλονται σε σωστή διαχείριση και επεξεργασία, τα απόβλητα μπορούν να μετατραπούν σε χρήσιμα προϊόντα. Η εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας: ανταλλαγή, εκμίσθωση, επαναχρησιμοποίηση, επισκευή, ανακαίνιση, ανακύκλωση και ανάκτηση των υπαρχόντων υλικών και προϊόντων, μπορεί να επιλύσει σε πολύ μεγάλο βαθμό το τεράστιο πρόβλημα με τα απόβλητα. Η καλύτερη επιλογή είναι να πάψουμε να παράγουμε απόβλητα. Επειδή δυστυχώς όμως αυτό δεν είναι εφικτό, πρέπει να μειώσουμε την παραγωγή τους, να μην τα πετάμε όπου νά’ ναι και να μάθουμε να εφαρμόζουμε τις πρακτικές της κυκλικής οικονομίας. Η εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας εναπόκειται, όμως, κατά κύριο λόγο στο κράτος.
Απουσιάζει η πολιτική βούληση
Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε με τις τεράστιες ποσότητες αποβλήτων, μπορεί να επιλυθεί μόνο με πολιτική βούληση. Το κράτος πρέπει να καταρτίσει ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο σχέδιο, το οποίο, εάν εφαρμοστεί καθολικά, εντατικά και συνεχόμενα θα οδηγήσει στην ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων. Οι σποραδικές και αποσπασματικές εξαγγελίες και ενέργειες της Πολιτείας για επίλυση του τεράστιου προβλήματος που αντιμετωπίζει η χώρα μας με τα σκουπίδια έχουν και τα ανάλογα ανεπαρκή και μεμονωμένα αποτελέσματα. Ας μην συμπεριφερόμαστε εγωιστικά, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να θέτει την υγεία και τη ζωή κανενός σε κίνδυνο και εξυπακούεται ότι ζωή δεν είναι μόνο η ανθρώπινη. Επιβάλλεται να ενημερωνόμαστε για θέματα που αφορούν το περιβάλλον, να μαθαίνουμε για τα τεράστια ευεργετήματά του και πώς να το προστατεύουμε. Να απαιτήσουμε από την Πολιτεία να καταρτίσει ενιαίο σχέδιο για την προστασία του περιβάλλοντος, το οποίο πρέπει όλοι να εφαρμόζουμε. Πέραν των ποινών που μας επιβάλλει η ΕΕ, το κράτος οφείλει να επιβάλλει ποινές απευθείας στους πολίτες, σύμφωνα με το Σύνταγμα. Χρειάζεται να υπάρχει μεγαλύτερη αστυνόμευση στους δημόσιους χώρους. Είναι απαραίτητο να επενδύσουμε στη δημιουργία και καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης από την νηπιακή ηλικία. Πρέπει να γίνονται μαθήματα περιβαλλοντικής συνείδησης στα σχολεία, τα οποία να αποτελούν κύριο και εξεταστέο μάθημα. Χρειάζεται να γίνονται πιο εντατικές εκστρατείες ενημέρωσης και διαφώτισης του κοινού από τοπικούς και κρατικούς φορείς. Ενδείκνυται να εφαρμόζονται πρακτικές επιβράβευσης για την καθαρότερη γειτονιά, περιοχή, χωριό, πόλη κλπ. Ας συνειδητοποιήσουμε επιτέλους ότι ο περιβάλλων χώρος είναι και αυτός δικός μας και όπως σεβόμαστε το σπίτι μας πρέπει να σεβόμαστε και αυτόν. Υπάρχουν πολλά που μπορούν να γίνουν. Για να αλλάξουμε όμως νοοτροπία χρειάζεται χρόνος, συστηματική προσπάθεια και, κυρίως, πολιτική βούληση.
*Η Ξένια Οικονομίδου είναι Συντονίστρια Επικοινωνίας και Προβολής στο “Νέο Κύμα – Η Άλλη Κύπρος”.
