Αυτό το άρθρο έχει ως αυτοσκοπό να ενημερώσει τους πολίτες της Κύπρου ότι η κανονικότητα στην οποία τόσο περιβόητα επιθυμούμε να επιστρέψουμε δεν υπάρχει πλέον. Είναι δύσκολο να το αποδεχτεί κανείς αλλά όσο πιο γρήγορα το αποδεχτούμε τόσο πιο γρήγορα μπορούμε να προχωρήσουμε με την ζωή μας και να την κάνουμε καλύτερη από το ότι είναι τώρα και σίγουρα καλύτερη από το όνειρο που σύντομα θα μετατραπεί σε εφιάλτης αν δεν γίνουν ριζικές αλλαγές. Είμαστε στο χείλος του γκρεμού και εκεί θα παραμείνουμε για τα επόμενα χρόνια όσο δίνουμε την μάχη ενάντια στον ιό και την επικείμενη οικονομική καταστροφή, έτσι συλλογικά ως χώρα πρέπει να ξυπνήσουμε από τον λήθαργο και να πάρουμε δύσκολες αποφάσεις τώρα για το καλό όλων χωρίς πολιτικές σκοπιμότητες, για τις μελλοντικές γενιές.

Γιατί λέω τα πιο πάνω; Βασικός μου γνώμονας είναι η εξεύρεση του εμβολίου. Συνήθως αυτή η διαδικασία παίρνει 10 χρόνια, τώρα στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης φημολογείται ότι θα γίνει η ανακάλυψη μέσα στα επόμενα 2 χρόνια. Λίγο δύσκολο μου ακούγεται αλλά πάρα ταύτα δεν αξίζει να αναλώνεται κανείς σε τέτοιες πληροφορίες μέχρι να ακουστεί η πολυπόθητη φράση, «Επιτυχημένη Φάση 3». ‘Οτιδήποτε άλλο είναι μια δόση χαράς για την μέρα τίποτε περισσότερο. Διότι όποιος και αν βρει την θεραπεία θα πρέπει να προχωρήσει σε μαζική παραγωγή και να την διανέμει στον κόσμο, που είναι μια αρκετά χρονοβόρα διαδικασία.

Πάμε στα καλά, πρωτίστως αξίζουν συγχαρητήρια στην κυβέρνηση για την μέχρι τώρα της πορεία που είναι αρκετά καλή, αλλά κατά την άποψη μου θα μπορούσε να ήταν εξαιρετική με μερικές μεταρρυθμίσεις στο πως χειρίζεται μερικές πτυχές της πανδημίας. Επιτρέποντας μας να φτάσουμε στον πραγματικό μηδενισμό των κρουσμάτων, είμαστε νησί εξάλλου είναι εφικτό αφού ο ιός είναι εισαγόμενος. Η κυβέρνηση πρέπει να σταματήσει να παίζει το επικοινωνιακό παιχνίδι με το να διαλέγει μετρήσεις οι οποίες την κάνουν να φαίνεται σπουδαία ενώ στην πραγματικότητα η επίδοση της είναι μέτρια τουλάχιστο. Δηλαδή ένας από τους αγαπημένους αριθμούς της κυβέρνησης είναι «Δείγματα και θετικά ανά 100,000 κατοίκους στην Ευρωπαϊκή Ένωση» που μας βάζει πέμπτους στην κατάταξη. [1]

Αυτός ο αριθμός μας λέει ότι έχουμε εξετάσει περίπου το 10% του πληθυσμού μας, όπου συναγωνιζόμαστε για την πρωτεία με την:

Συμπέρασμα είμαστε 5^η επειδή ο πληθυσμός μας είναι μικρός και ότι η Ισπανία έχει κάνει τεστ σε 4 περίπου του μεγέθους της Κύπρου.

Μέχρι και η Ελλάδα που είναι προτελευταία σε αυτή την λίστα έχει κάνει διπλάσια περίπου τεστ από εμάς.

Το βασικό πρόβλημα που έχουμε είναι έλλειψη της δυνατότητας για περισσότερα τεστ την ημέρα. Προσωπικά δεν αντιλαμβάνομαι που είναι το πρόβλημα στην απόκτηση και γιατί δεν είχαν αγοραστεί από την αρχή της πανδημίας (Γενάρη) ακόμα 16 μηχανήματα που μπορούν να παράγουν μέχρι και 20,000 τεστ την ημέρα όπως έχει γίνει στο Νόττινχαμ, από δωρεά εξοπλισμού αξίας 1,000,000 λιρών από τα 2 πανεπιστήμια της πόλης[2]. Δηλαδή μια πόλη στην Αγγλία κάνει τα δεκαπλάσια τεστ την ημέρα από ένα κράτος. Τα επιπλέων κόστη για την εκτέλεση των τεστ βάσει την μείωση των τιμών χάρης στον γενικό ελεγκτή θα ανέρχονταν γύρω στα 80,000,000 ευρώ. Έτσι θα μπορούσε να είχε ελεγχτεί ολόκληρος ο πληθυσμός της Κύπρου σε ένα μήνα περίπου και να μειωνόταν το lockdown κατά ένα μήνα. Οικονομώντας έτσι εκατοντάδες εκατομμύρια και θέτοντας δυνατούς πυλώνες για τον τουρισμό. Επίσης αυτά τα μηχανήματα PCR ανιχνεύουν DNA άρα και σε μια μελλοντική πανδημία κάποιας νέας ασθένειας ή στο επικείμενο δεύτερο κύμα θα έχουν χρήση κάνοντας τα μία επένδυση για το μέλλον.

Επιπρόσθετα η αρχική στρατηγική του Contact tracing χωρίς τυχαία δειγματοληψία θα ήταν αποτυχημένη αφού το αρχικό πρωτόκολλο έκανε τεστ μόνο σε άτομα με συμπτώματα. Ο ασυμπτωματικός ασθενής ήταν η Αχίλλειος πτέρνα όλων των κρατών επειδή δεν θα επιβάρυνε ο ίδιος το σύστημα υγείας, αλλά υποτιμήθηκε η ύπαρξη του όσο και η ικανότητα του να μεταδώσει την ασθένεια και έτσι κανείς δεν τον έλαβε υπόψη. Η ίδια η επιδημιολογική ομάδα αναφέρεται στο γεγονός ότι αν δημιουργηθούν νέα clusters από άτομα σε εστιατόρια και μπαρ, το Contact tracing δεν θα δουλέψει.

Άρα μόνο με μεγάλης εμβέλειας τυχαίας δειγματοληψίας θα ήταν δυνατό να βρεθούν και να απομονωθούν. Για να χρησιμοποιήσω και λίγα νούμερα που δείχνουν την ευκρίνεια της εικόνας που παίρνουμε καθημερινώς με τα κατά μέσο όρο 2000 τεστ δηλαδή περίπου 0.25% του πληθυσμού ενώ με τα 20,000 τεστ θα ήταν 2,5% κάθε μέρα. Είναι λες και συγκρίνω την κάμερα του καινούργιου Ιphone με τα πρώτα κινητά που είχαν κάμερα.

Συνεχίζοντας, τα υποτιθέμενα τυχαία τεστ που κάνει η κυβέρνηση δεν είναι τυχαία (randomised), θα τα ονομάσω «Ημι-τυχαία» εφόσον με το να ελέγχονται άτομα που τους έχει επιβληθεί να φοράνε μάσκα, δηλαδή εργαζόμενους μειώνεται σημαντικά ο κίνδυνος του να κολλήσουν τον ιό. Αποδεικνύοντας την αξία της μάσκας, για αυτό άλλωστε τους έχει ζητηθεί να την φοράνε για να μην τους μεταδώσουν τον ιό οι ασυμπτωματικοί που κυκλοφορούν στην κοινότητα.

Μαθηματικά ομιλώντας ένα τεστ για να είναι τυχαίο έπρεπε να το παίρνουν από όλες τις ηλικίες του πληθυσμού που δεν φοράνε μάσκα και να γίνονται τουλάχιστο 1000 τέτοια τεστ καθημερινά με τις δυνατότητες που έχουμε στην διάθεση μας σήμερα. Η μείωση που παρατηρούμε είναι απλά η σωστή εφαρμογή των μέτρων στους χώρους εργασίας που έχει κάνει δύσκολη την συνέχιση της αλυσίδας του ιού. Τα μόνα «θεωρητικά» τυχαία είναι αυτά της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Ενώ καθημερινά ακούμε τα 2500 τεστ που είναι όλα διαφορετικού τύπου (Τυχαίου, Ημι-τυχαίου, Contact trace) και τα βάζουμε όλα σε ένα ωραίο αριθμό και λέμε ότι είναι όλα ίσα μεταξύ τους είναι λες και συγκρίνω αγγούρια με τομάτες. Αυτό είναι απλά κακή στατιστική και παραπληροφόρηση.

Στο θέμα της μάσκας η κυβέρνηση πρέπει να το λάβει σοβαρά υπόψη της ότι πρέπει να επιβάλλει σε όλους να φοράνε μάσκα όταν βγαίνουν από το σπίτι μέχρι να φτάσουμε στον απόλυτο μηδενισμό των περιστατικών νοουμένου ότι είμαστε τόσο κοντά. Είχα την ευκαιρία να υποβάλλω αυτή την ερώτηση στον Δρ Κωστρική όσο και στην Δρ Πανά στην εκπομπή Nicosia 2040 Volume II: «Μηχανισμοί αντιμετώπισης κρίσεων τύπου COVID-19 σε επίπεδο πόλης» όπου η ερώτηση ήταν η εξής[3]:

«Γιατί δεν έχουμε αναγκάσει όλο το πληθυσμό να φοράει μάσκα, όπως έκανε η Taiwan που είναι η πιο επιτυχημένη χώρα παγκοσμίως και τώρα κάνει και εξαγωγές μασκών;»           

Οι απαντήσεις που πήρα με απογοήτευσαν επειδή ήταν γεμάτες αντιφάσεις.

Ο Δρ Κωστρίκης απάντησε ότι «Η Taiwan έχει διαφορετικά δημογραφικά από την Κύπρο και ότι είναι πυκνοκατοικημένη» Πως αυτοί οι δύο παράγοντες επηρεάζουν το αν θα βάλλω μάσκα ή όχι ακόμη μου διαφεύγει και αντιθέτως το πυκνοκατοικημένη θα μπορούσαμε να πούμε και το ίδιο για την κατάσταση που επικρατεί στην Λήδρας με τα διάφορα μπαρ που σίγουρα δεν τηρούνται τα 2 μέτρα απόστασης.

Η Δρ Πανά μου έδωσε ως απάντηση ότι είναι ιατρικός ο λόγος και μου επανέλαβε τις οδηγίες του ECDC που λένε ότι αξιοποιείται σαν source control[4].

Η διασπορά σταγονιδίων είναι φυσική όχι ιατρική, άρα φυσικός ο λόγος όχι ιατρικός.

Ερώτηση: Δεν είναι όλα τα στόματα τότε πηγές;

Επίσης οι οδηγίες του ECDC αναφέρουν ότι ο λόγος που δεν δίνονται στον πληθυσμό οι μάσκες είναι για να μην υπάρχει πρόβλημα στα αποθέματα αναλωσίμων.

Ερώτηση: Εφόσον η Κύπρος μείωσε τόσο δραματικά τα νούμερα των κρουσμάτων άρα τα νοσοκομεία είναι εκτός κινδύνου αυτή την στιγμή και αφού η επιδημιολογική ομάδα στηρίζει την πρόληψη γιατί δεν χορηγήθηκαν οι μάσκες;

Επιπρόσθετα επικαλέστηκε ότι υπάρχει «κοινωνικός λόγος ότι είμαστε μεσογειακός λαός και ότι δεν θα της άρεσε αυτή η εικόνα του να φοράμε όλοι μάσκες». Λυπούμαι αλλά αυτή δεν είναι επιστημονική απάντηση και αντιθέτως είναι μία επικίνδυνη δήλωση.  

Επίσης αναφέρθηκε στο ότι αναπνέεις ξανά τον ίδιο αέρα και μπορεί να οδηγήσει σε λιποθυμία. Για να αντικρούσω το τελευταίο της σχόλιο, το οξυγόνο  και το διοξείδιο του άνθρακα  είναι στο μέγεθος των πικομέτρων όχι των μικρομέτρων  δηλαδή 1,000,000 φορές μικρότερα από το φίλτρο της μάσκας που είναι micro filter, αν ήταν έτσι δεν θα αναπνέαμε. Καλύτερα να λιποθυμήσω που η θεραπεία είναι να σηκώσω πάνω τα πόδια να πάει το αίμα στο κεφάλι και να βάλλω λίγο νερό στο πρόσωπο παρά να πιάσω ένα ιό χωρίς θεραπεία που κατάστρεψε την παγκόσμια οικονομία και απειλεί τον τουρισμό του τόπου (20% GDP).

Αν ψάξει κανείς πως κατασκευάζονται οι χειρουργικές μάσκες και τα respirators που έπρεπε να διατεθούν στον πληθυσμό, που υποτίθεται το υπουργείο Υγείας έχει αγοράσει 9,000,000 θα μπορούσε να δει ότι τα σταγονίδια που είναι στο μέγεθος μικρομέτρων μπορούν να πιαστούν από το φίλτρο της μάσκας εξού και το source control από το ECDC. [5] Εφόσον ο ιός είναι μέσα στα σταγονίδια πως βγαίνει έξω από την μάσκα; Επιπλέον αυτές οι μάσκες έχουν permeability 95%, δηλαδή 5% πιθανότητα του να περάσει κάτι από μέσα, άρα αν φορούν δύο διαφορετικά άτομα μάσκα η πιθανότητα δύο ανεξάρτητων συμβάντων είναι 5% * 5% = 0,25% άρα σχεδόν 0%. Το επιχείρημα στέκει αλλιώς οι γιατροί ανά το παγκόσμιο που περιθάλπουν ασθενείς με Covid-19 θα είχαν αρρωστήσει μέχρι τώρα. Σας το λέει κάποιος που έκανε design medical devices, διότι έτσι πράγματα δεν διδάσκεστε ούτε στην ιατρική ούτε στην μοριακή βιολογία που τα βιώνω τώρα.

Η τελευταία πρόταση που έχω να κάνω είναι από ένα εξαιρετικό Κύπριο Biotechnology PhD που έχει διαθέσει δωρεάν τα σχέδια για 3D – printed N95 μάσκες και έχει λάβει και βραβεία στο Ηνωμένο Βασίλειο, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον πληθυσμό. Τα σχέδια βρίσκονται στην παρακάτω ιστοσελίδα τα όποια απλά κατεβάζεις στον υπολογιστή ενώνεις ένα 3D printer, μέσος όρος αξία 300 ευρώ και τα filaments (πλαστικά) κοστίζουν 25 ευρώ[6]. Το μόνο που απαιτείται είναι το φίλτρο μιας χειρουργικής μάσκας 3Μ, δηλαδή παίρνω την μάσκα την κόβω με το ψαλίδι σε 20 τετράγωνα και τώρα έχω φίλτρα για 20 Ν95 μάσκες που μπορούν να δοθούν στον πληθυσμό για περαιτέρω προφύλαξη. Επομένως από 40,000 μάσκες που μπορεί να διαθέσει η κυβέρνηση μπορούν να δημιουργηθούν 800,000 μάσκες και επειδή είναι πλαστικές μπορούν να πλυθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν. Δεν είναι ανάγκη να είναι τέλειες αλλά να υπάρχει ένα υπαρκτό φράγμα για τα σταγονίδια, το πλαστικό σχέδιο δεν επιτρέπει την διείσδυση σταγονιδίων. Τέλειο δεν υπάρχει αφού οι ίδιες οι μάσκες που αγοράζουμε είναι 95% αξιόπιστες και απλά αξιοποιούμε το ίδιο φίλτρο. Επίσης ένα μεγάλο μέρος των εργαζομένων χρησιμοποιεί υφασμάτινες μάσκες που η αποτελεσματικότητα τους είναι αμφίβολη.

Στα άσχημα τώρα, όσο προχωρά η άρση των μέτρων γίνεται πασιφανές ότι ένα σημαντικό κομμάτι της διαδικασίας του lockdown απέτυχε. Αυτό ήταν η εκπαίδευση του πληθυσμού, διότι υπεύθυνοι είναι οι επιστήμονες όσο και τα Μέσα Μαζικής Eνημέρωσης  που ξεχνούν ότι είναι με τον «Κυπραίο» που έχουν να κάνουν που στην αρχή της πανδημίας έπαιρνε στα τηλεφωνικά κέντρα για να κάνει αστειάκια. Οι δημοσιογράφοι πρέπει να βγάλουν την φράση «χαλάρωση μέτρων» από το λεξιλόγιο τους και να αξιοποιούν την φράση «άρση των μέτρων πανδημίας» αποκλειστικά διότι υποσυνείδητα πείθουν τον πληθυσμό ότι είμαστε έτοιμοι να χαλαρώσουμε ενώ αυτό απέχει από την αλήθεια. Διότι το τι έχουν δει τα μάτια μου εμένα, είναι άνθρωποι να διασκεδάζουν ξέφρενα σε διάφορα μπαρ και να σηκώνονται από διάφορα τραπέζια από διαφορετικές παρέες για να χορέψουν συρτάκι στην Λήδρας. Για αυτό ετοιμαστείτε, διότι καμία απόσταση δεν τηρείται και να μην ξεχάσω να σας αναφέρω για τις πλείστες σερβιτόρες που έχουν την μάσκα στο πιγούνι.

 Ένα άλλο θλιβερό φαινόμενο είναι το κάπνισμα τσιγάρου και του ναργιλέ όταν περνάς μέσα από την Λήδρας και βασικά ενισχύεις το βεληνεκές της αναπνοής σου πέραν των δύο μέτρων όπου τα σταγονίδια που περιέχουν τον ιό μεταφέρονται με τα σωματίδια του καπνού σε μεγαλύτερες αποστάσεις και εν ολίγοις ψεκάζουμε ο ένας τον άλλο, το φυσικό φαινόμενο ονομάζεται Cloud Condensation Nuclei. Τα μόρια του νερού που εκπνέουμε και περιέχουν τον ιό συμπυκνώνονται γύρω από τους πυρήνες καμένου υλικού για να σχηματίσουν νέφη. Όσο για την περίπτωση των γυμνασίων που τις τελευταίες μέρες έχουν εμφανιστεί κρούσματα, έχω πληροφορηθεί ότι υπάρχουν μαθητές που έφτυναν ο ένας του άλλου υπό μορφή παιχνιδιού. Πάρα ταύτα η υποβολή των παιδιών  σε τεστ δεν είναι υποχρεωτική που είναι αξιοπερίεργο και έχει αφεθεί στην κρίση του γονιού αν θα υποβληθεί το παιδί του σε τεστ, όπου υπάρχουν γονείς που δεν πιστεύουν στην ύπαρξη του ιού ακόμη. 

Συνοπτικά, πρέπει να αρχίσουμε να μιλούμε με απόλυτους αριθμούς για την προκειμένη κατάσταση, τα ποσοστά δεν έχουν τόπο εδώ. Διότι μέσα σε 10 μέρες είναι δυνατό να φτάσουμε σε 2000 κρούσματα χωρίς να το έχουμε καν καταλάβει. Στις 15 μέρες θα είμαστε στις 32000 επειδή δυστυχώς τα μέτρα δεν τηρούνται και καθαρή απόδειξη αυτού είναι η Βραζιλία που ο πρόεδρος της δεν πιστεύει στο Social Distancing η οποία έχει φτάσει στις 615,000 καταγεγραμμένες περιπτώσεις και 34,000 θανάτους σε ένα μήνα[7]. Το χειρότερο της υπόθεσης είναι λόγω της έλλειψη τεστ αν ανέβαιναν τόσο τα κρούσματα στην Κύπρο δεν θα είχαμε την ευκρίνεια να το δούμε διότι μόνο 2500 τεστ την ημέρα μπορούμε να κάνουμε.

Επίσης έχω ακούσει τον Υπουργό Υγείας να συγκρίνει την Κύπρο με άλλες χώρες και ότι 700 θανάτους θα είχαμε αν χειροτέρευε η κατάσταση με κάποια συγκριτική ποσοστιαία αναλογία πληθυσμού (ακόμη ένα επικοινωνιακό παιχνίδι). Αν θεωρήσουμε ότι το ποσοστό θνησιμότητας παρέμενε στο 2.5%[8] που είναι σήμερα και αν κολλούσε ολόκληρος ο πληθυσμός που θα έπαιρνε γύρω στις 20 μέρες θα πέθαιναν γύρω στα 21.500 άτομα δηλαδή 3 εθνικές φρουρές. Αυτό θα συνέβαινε νοουμένου ότι είχαμε αρκετές θέσεις στις ΜΕΘ (14 πριν την δημιουργία της νέας πτέρυγας που τώρα είναι γύρω στις 40) και επαρκές προσωπικό να τις επανδρώσει. Για να μη αναφερθώ στα αναλώσιμα τα οποία ήρθαν καθυστερημένα, 5 κοντέινερ μέσα στον Απρίλη και για τα νοσοκομεία που έκλειναν το ένα μετά το άλλο. Ας θυμηθούμε ότι το lockdown ξεκίνησε τον Μάρτη. Έχοντας τα δεδομένα από την Σουηδία που έχει 10% θνησιμότητα χωρίς μέτρα που και εσείς Κύπριοι πολίτες πρέπει να αντιληφτείτε ότι δράτε αυτή την στιγμή σε ένα status quo χωρίς μέτρα, ο αριθμός των νεκρών θα ανέβαινε στις 86000.

Καταλήγοντας θα ήθελα να επαναπροσδιορίσω την θέση μου ότι νικήσαμε την πρώτη μάχη, όχι τον πόλεμο. Ο πόλεμος θα είναι πολύχρονος και θα έχουμε απώλειες, τόσο από τον ιό όσο και παράπλευρες από την πτώχευση της παγκόσμιας οικονομίας. Είναι στο χέρι του καθενός ξεχωριστά να αποδεκτεί αυτή την θλιβερή πραγματικότητα διότι η μητέρα φύση είναι η μεγαλύτερη τιμωρός. Είναι εντάξει να φοβάστε, είναι εντάξει να κλάψετε αλλά δεν είναι εντάξει σε καμία περίπτωση να παραδοθείτε. Είμαστε 860,000 δεν είμαστε χώρα εκατομμυρίων, τα προβλήματα μας είναι μικρά σε σχέση με τις μεγαλύτερες πληθυσμιακά χώρες. Είμαστε ο Δαυίδ και αυτοί ο Γολιάθ. Όλοι ξέρουμε ποιος νίκησε και με ποιο τρόπο.

Απλά φορέστε μάσκα.

Μηδενίστε τις πιθανότητες μετάδοσης του ιού.

Λειτουργούμε έξυπνα και με ξεκάθαρους στόχους για να προστατεύσουμε τις μελλοντικές γενιές.  

Σημείωση: Όλα τα δεδομένα έχουν συλλέγει στις 05/06/2020 και δηλώνω υπεύθυνα ότι οι πληθυσμοί των χωρών έχουν συλλεχτεί από το Google και ότι ο αριθμός τεστ έχει υπολογιστεί από τα δεδομένα του Κοίος. Επίσης θα αναφέρω ότι υπάρχουν αποκλίσεις στον αριθμό δειγμάτων ανά 100,000 μεταξύ του Κοίος και από το report “Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) National Surveillance Report as of 02/06/2020 Date of publication: 04/06/2020” που έχει εκδώσει το υπουργείο υγείας στο μέγεθος του 4%. Όπου το υπουργείο υγείας αναφέρει τα εξής στην σελίδα 12 «Figure A2 in appendix reports the rates of cumulative tests and cases (per 100,000 population) in Cyprus and other selected countries. In Cyprus the testing rate is 13,734.2 per 100,000 population. It should be noted that the number of cases, tests and deaths for Cyprus are aggregated and include people from abroad and the British bases, while the total population does not include inhabitants from abroad or from the British bases»[8]

Ξένιος Ελευθεριάδης*
Physics with Medical Physics MSci University of Nottingham, Sir Peter Mansfield Imaging Centre, Medicine and Surgery (2018-2024), Università degli Studi di Napoli Federico II

Αναφορές:

1. https://covid19.ucy.ac.cy/?fbclid=IwAR3ljWWU4aoFpOPRt5jkAOXXhdcX_vwK4Qj8vUgH514EtQawKmfzJIzoN6c
2. https://www.nottingham.ac.uk/news/test-kits-for-c-19
3. https://www.facebook.com/watch/live/?v=1730664130409054
4. https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/using-face-masks-community-reducing-covid-19-transmission
5. https://www.thomasnet.com/articles/other/how-surgical-masks-are-made/#cdcguide
6. https://www.stelth.eu/coronavirus.html?fbclid=IwAR0s8a121zB6_8wux2HZCR6kU_-qH3eD9k.
7. https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html?fbclid=IwAR2NlXDidyQpsNtNIKQ39y8GAfh9OZwG9ntDC_S9ejtaRCeGI5HAb-t2APQ#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6
8. https://in-cyprus.philenews.com/wp-content/uploads/2020/06/ENG_Report-COVID-19-Cyprus_0206_FINAL.pdf