Κλειστά τα σχολεία; Μην ανησυχείτε τόσο. Η μάθηση είναι πιθανό να συμβεί παντού

Της Νικολέττας Χριστοδούλου*

Γονείς, δημιουργήστε για τα παιδιά σας ένα περιβάλλον, τοποθετώντας τα κατάλληλα ερεθίσματα σε αυτό και αφήστε τα παιδιά εκεί. Θα δείτε πώς τα ερεθίσματα αυτά θα καθοδηγήσουν τα παιδιά να μετατρέψουν το περιβάλλον σε μαθησιακό! Θα θέλουν βοήθεια, γιατί δυστυχώς στο περιβάλλον που ζούμε τα παιδιά δεν έχουν μάθει να ενεργοποιούν (πολύ έως καθόλου θα έλεγα) τον φυσικό μηχανισμό της εξερεύνησης, της εφευρετικότητας, του self-study, της αυτο-υποκινούμενης δραστηριότητας, να οργανώνουν τον δικό τους χρόνο και χώρο, να λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με το τι θέλουν να κάνουν τα ίδια με τον χρόνο τους (ως τώρα τους τα οργανώναμε όλα εμείς).

Μάθηση συμβαίνει κάθε φορά που κάνουμε κάτι και μας αλλάζει τη συμπεριφορά. Και συγκεκριμένα αυτά που αλλάζουν—ελπίζοντας προς το καλύτερο—είναι αυτά που ξέρουμε (δηλαδή οι γνώσεις μας), η σκέψη μας και ο τρόπος που σκεφτόμαστε (δηλαδή οι λειτουργίες της σκέψης), αυτά που κάνουμε (δηλαδή οι δεξιότητες) και πόσο καλά τα κάνουμε (δηλαδή η εκτέλεση έργων), αυτά που φτιάχνουμε (δηλαδή οι δημιουργίες / κατασκευές μας) και οι στάσεις μας (δηλαδή το πως τοποθετούμε τον εαυτό μας απέναντι στον κόσμο μας).

Η μάθηση συμβαίνει παντού, συμβαίνει έτσι και αλλιώς, αρκεί να είμαστε στο κατάλληλο περιβάλλον—ή να δημιουργήσουμε το κατάλληλο περιβάλλον—και να αφεθούμε σε αυτό και αρκεί, ακολούθως, να έχουμε την ευκαιρία να στοχαστούμε και να αναστοχαστούμε επί της εμπειρίας μας. Η συζήτηση και ο (ανα)στοχασμός είναι ο τρόπος για να αφήσει η εμπειρία το αποτύπωμά της, αλλιώς, σαν το νάυλον, η εμπειρία θα κυλήσει και θα εξαφανιστεί. Έτσι, οι εμπειρίες μας γίνονται μαθησιακές γιατί εμπλεκόμαστε σε μια συνειδητή πρόθεση και προσπάθεια για μάθηση και σε μια αλληλεπιδραστική διαδικασία. Αυτό συμβαίνει με τους ενήλικες και αυτό συμβαίνει και με τα παιδιά.

Πώς, για παράδειγμα, όλες / όλοι ξέρουμε ότι μπορούμε να προσευχηθούμε παντού, όπου και να είμαστε, και όχι μόνο μέσα στην εκκλησία; Έτσι ακριβώς και η μάθηση: μπορεί να συμβεί παντού και όχι μόνο μέσα στο σχολείο. Μάλιστα, συχνά εκτός τάξης και σχολείου η μάθηση είναι πιο δυνατή. Αρκεί οι εμπειρίες που έχουμε να είναι μαθησιακές, να κάνουν νόημα ή, με άλλα λόγια, να μας αγγίζουν. Και αρκεί να έχουμε την ευκαιρία της αλληλεπίδρασης και να τις συζητάμε. Το σχολείο είναι απλά ένας χώρος. Είναι το τι συμβαίνει μέσα σε αυτό τον χώρο που έχει τη δυνατότητα να κάνει τα παιδιά να αγαπήσουν τη μάθηση (ή να την μισήσουν, όπως συνήθως συμβαίνει). Η μάθηση δεν συμβαίνει μόνο στην τάξη, αλλά παντού, αρκεί να φτιάξουμε το κατάλληλο περιβάλλον.

Έτσι, λοιπόν, αγαπητές και αγαπητοί, δεν πρέπει να ανησυχείτε για το ότι τα παιδιά δεν πάνε σχολείο. Αλλά, ναι, να ανησυχείτε για το αν όλες αυτές τις ώρες και μέρες είναι σε ένα περιβάλλον που δεν είναι μαθησιακό, που δεν τα εμπνέει να κάνουν κάτι.

Έτσι και αλλιώς, πέραν από την παραδοσιακή, συμβατική, συνήθης μάθηση υπάρχουν πολλές μορφές εναλλακτικής εκπαίδευσης, από το πιο ακραίο homeschooling μέχρι το λιγότερο ακραίο Montessori κλπ. Υπάρχουν πολλοί γονείς, ανά το παγκόσμιο που επιλέγουν εναλλακτικές μορφές μάθησης (σε χώρες που επιτρέπεται αυτή η επιλογή), οι οποίες πολύ απέχουν από το να είναι τα παιδιά τους μέσα σε ένα σχολείο-φυλακή ή μέσα σε μια τάξη.

Βέβαια, αν το κράτος υποχρεώνει σε αυτή την παραδοσιακή μορφή εκπαίδευσης, τότε δεν μπορεί να υπάρξει εναλλακτική, αφού μάλλον θα ήταν παράνομο να μην πάει το παιδί στο συμβατικό σχολείο. Έτσι, σημαντική προϋπόθεση της εναλλακτικής εκπαίδευσης είναι το κράτος να είναι αρωγός, υποστηρικτής και παροχέας πόρων και των καλύτερων λύσεων για την καλύτερη και την πιο ποιοτική εκπαίδευση που μπορεί να υπάρξει. Το κράτος πρέπει να είναι αυτό που δημιουργεί το περιβάλλον και όχι αυτό που με την γραφειοκρατία και τον συγκεντρωτισμό θέτει εμπόδια στη μάθηση.

Το σχολείο το φτιάξαμε εμείς και δεν σημαίνει ότι όπως λειτουργεί ή αυτά που μαθαίνουν τα παιδιά εκεί είναι και τα καλύτερα ή ο καλύτερος τρόπος. Πολλές φορές, μάλλον συμβαίνει το αντίθετο: οι θεσμοί που εμείς δημιουργούμε σκοτώνουμε την επιθυμία για εξερεύνηση, να θέτουμε ερωτήσεις, να αγαπούμε τη μάθηση.

Ο μηχανισμός της μάθησης είναι μηχανισμός που όλοι έχουμε. Ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το σημαντικότερο δεν είναι οι απαντήσεις που παίρνουμε, αλλά οι ερωτήσεις που θέτουμε ή, ακόμα καλύτερα, να μάθουμε να θέτουμε ερωτήσεις και να μάθουμε να εργαζόμαστε. Αξιοποιήστε αυτό τον χρόνο που μας ήρθε σε αυτούς τους τόσο ιδιαίτερους, ξεχωριστούς και μοναδικούς καιρούς που ζούμε ώστε τα παιδιά να κάνουν ακριβώς αυτό: να μπουν σε ένα ταξίδι αναζήτησης των απαντήσεων˙ να ξεκινήσουν το ολό-δικό τους ταξίδι. Και ας μην τις απαντήσουν.

Φροντίστε στις μικρές ηλικίες τα παιδιά να είναι σε ένα περιβάλλον, είτε έξω (υπενθυμίζω, όμως, ότι αυτή την περίοδο #μενουμεσπιτι) είτε μέσα, που να έχει πολλά ερεθίσματα που διεγείρουν την περιέργειά τους, τις αισθήσεις τους, την προσοχή τους. Μπορούν να δουν ντοκιμαντέρ για τα ζώα, για τα φυτά ή για αυτούς τους καταραμένους ιούς που πάντα ήταν στη ζωή μας, αλλά τώρα που την απειλούν είναι πιο επίκαιροι από ποτέ: έχει περισσότερο νόημα να ασχοληθούμε μαζί τους τώρα (παρότι πάντα είχε νόημα αλλά δεν το βλέπαμε), όπως και το γιατί πρέπει να πλενόμαστε, να είμαστε καθαρές/οι κλπ. Για πιο μικρά παιδιά, να εκτεθούν σε ιστοριούλες ή να κάνουν κατασκευές και μετά να συζητήσετε επί αυτών. Δώστε έμφαση στην παραγωγή κάποιου προϊόντος, στην εκτέλεση κάποιου έργου, στις διαδικασίες σκέψεις. Μαγειρέψτε μαζί και ακολούθως συζητήστε μαζί τους τη διαδικασία και να σκεφτείτε πώς αλλιώς θα μπορούσε να ήταν, αν, για παράδειγμα, βάζαμε ένα διαφορετικό υλικό. Κάνετε υποθέσεις και δοκιμάστε τις. Μπορούν, τα παιδιά, να βοηθήσουν στην τακτοποίηση του δωματίου τους, βάλτε τα να στοιβάσουν τα βιβλία ή τα παραμύθια στη βιβλιοθήκη τους κατά χρώμα, ή κατά θέμα, ή πέντε – πέντε κλπ. Να βοηθήσουν στο σπίτι, κλπ. Γράψετε μαζί (ή μόνα αν μπορούν) ημερολόγιο, για το πώς περνάνε ή περνάτε στο σπίτι. Ζητήστε τους να παρατηρήσουν κάτι και ακολούθως να το περιγράψουν. Παρατήρηση, περιγραφή και καταγραφή είναι πολύ σπουδαίες δεξιότητες. Μιλήστε για αυτό τον ιό και ψάξτε να βρείτε μαζί για το πώς είναι, πώς μοιάζει, τι είναι οι ιοί κλπ. Η μέθοδος της διερεύνησης, να θέτουμε ερωτήματα που θα φέρουν και άλλα νέα ερωτήματα κλπ. είναι πολύ σημαντική. Βγείτε στον κήπο, στο μπαλκόνι, στην ταράτσα να φροντίσετε τα λουλούδια ή να φυτέψετε νέα. Με άλλα λόγια, περάστε χρόνο κάνοντας πράγματα μαζί. Στο τέλος μην ξεχάσετε να κάνετε συζήτηση με τα παιδιά και να τα προβληματίσετε (και να προβληματιστείτε κι εσείς μαζί τους)˙ και να γράφετε αυτά που λέει το παιδί.

Για τα μεγαλύτερα παιδιά: αυτά μπορούν να δουλέψουν σε projects, σε ενδιαφέροντα πειράματα, να ερευνήσουν, να εξερευνήσουν, να κατασκευάσουν. Στο τέλος να καταγράψουν παρατηρήσεις, σκέψεις, συναισθήματα και ίσως κάποια από αυτά να τα συζητήσετε μαζί. Πολλές οι ιδέες, δικές σας ή άλλων. Μιλήστε μαζί τους για το τι νέο πράγμα θέλουν να μάθουν και μπείτε μαζί—ή αφήστε τους να μπουν—σε ένα ταξίδι αναζήτησης, με αρχή, εξέλιξη και κάποιο δημιουργικό τέλος. Και με κάποια μορφή (αυτο)αξιολόγησης.

Η θεωρία των αναλυτικών προγραμμάτων δίνει έμφαση στο ποια γνώση είναι η πιο σημαντική. Ποιες εμπειρίες πρέπει να έχουν τα παιδιά, ώστε να είναι πιο χαρούμενα; Τι είναι αυτό που πρέπει να ξέρουν, να βιώσουν, να κάνουν, να χρειαστούν, να είναι, να μοιραστούν, να γίνουν, να υπερπηδήσουν, να συνεισφέρουν κλπ.; Ποιες εμπειρίες πρέπει να έχουν που θα έχουν και νόημα και τα στοιχεία τόσο της αλληλεπίδρασης με άλλες εμπειρίες τους, όσο και της συνέχειας—αυτό αφορά την μελλοντική διάσταση—δηλαδή εμπειρίες που θα φέρουν νέες εμπειρίες (γιατί ούτε και σε εμάς αρέσει να ασχολούμαστε με κάτι που δεν έχει μελλοντική διάσταση, οπότε πόσο μάλλον στα παιδιά). Επίσης, έμφαση δίνεται στο out of school experiences, στο out of school curriculum, και στον ποιοτικό χρόνο που τα παιδιά περνούν με τους γονείς: εκδρομές, χρόνος στη φύση κλπ. Βέβαια, αυτή την περίοδο αν είμαστε έξω πρέπει να κρατούμε τις αποστάσεις μας, ειδικά με τα άτομα που δεν ξέρουμε με ποιους ήρθαν σε επαφή, αλλά και με τους δικούς μας ανθρώπους.

Άρα μην ανησυχείτε που τα σχολεία είναι αναγκαστικά κλειστά. Απλά βρείτε τρόπους τα παιδιά να είναι σε ένα μαθησιακό περιβάλλον. Μαθησιακό εννοούμε να δίνει στα παιδιά ερεθίσματα και εμπειρίες που έχουν τα στοιχεία της αλληλεπίδρασης, με τις άλλες τους εμπειρίες, και της συνέχειας, οπότε να προκαλούν νέες εμπειρίες και ερωτήματα.

Μην ανησυχείτε υπερβολικά. Η ανησυχία κάνει και τα παιδιά να ανησυχούν και να μη βρίσκουν τον λόγο να ψάξουν, να αναζητήσουν. Να είστε συνοδοιπόροι τους στον οραματισμό, στην ελπίδα, στη δημιουργία μελλοντικής διάστασης, στην αγάπη της μάθησης, στην κατανόηση του τι είναι η μάθηση, τι μας κάνει και πώς μας αλλάζει αυτή η σπουδαία διαδικασία.

Καλή δύναμη, καλό κουράγιο, ας αγαπήσουμε τη ζωή, τη μάθηση, τη δημιουργία, τον εαυτό μας και τον χρόνο απομόνωσης με τον εαυτό μας. Ουδέν κακόν αμιγές καλού. Απλά ελπίζουμε ότι το καλό θα είναι μεγαλύτερο από το κακό. Δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε διαφορετικά, αφού η ζωή είναι μπροστά μας.

*Νικολέττα Χριστοδούλου
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Αναλυτικά Προγράμματα και Διδασκαλία, Πανεπιστήμιο Frederick
Μέλος του 77μελούς συμβουλίου του Νέου Κύματος – Η Άλλη Κύπρος.

Πρώην Εκλελεγμένη Εκπρόσωπος της Κύπρου στη Γενική Συνέλευση της Διεθνούς Ένωσης για την Προαγωγή της Μελέτης των Αναλυτικών Προγραμμάτων (InternationalAssociationfortheAdvancementofCurriculumStudies)

New Wave News

Ενημερωθείτε πρώτοι για τις εξελίξεις και την πορεία του κινήματος!

* Με την αποστολή του email σας αποδέχεστε την επεξεργασία του για σκοπούς ενημέρωσής σας σχετικά με τα νέα του Κινήματος. Μπορείτε να αφαιρέσετε τα στοιχεία σας ανα πάσα στιγμή. Τα στοιχεία σας τυγχάνουν χειρισμού στη βάση της Πολιτικής Διαχείρισης Προσωπικών Δεδομένων του Κινήματος.

Νέο Κύμα - Volt Cyprus
X