Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές ως εργαλείο προώθησης της ανάπτυξης και πάταξης της φοροδιαφυγής

Το “Νέο Κύμα – Η Άλλη Κύπρος” επιδιώκει τον δημιουργικό διάλογο με τους ενεργούς πολίτες για θέματα στρατηγικής σημασίας για την Κύπρο. Ο διάλογος θα πάρει τη μορφή επεξεργασίας συγκεκριμένων προτάσεων που εντάσσονται στη βασική φιλοσοφία του Κινήματος και φιλοδοξούν να δώσουν πρακτικές λύσεις σε θέματα που αφορούν την καθημερινότητα των συμπολιτών μας. Εγκαινιάζουμε το διάλογο με την κατάθεση εισήγησης που αφορά την εισαγωγή φορολογικού κινήτρου για σκοπούς ενθάρρυνσης της χρήσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών ως ένα μικρό βήμα για προώθηση της ψηφιακής οικονομίας και μείωση, παράλληλα, της φοροδιαφυγής.

Η εισήγηση εδράζεται σε γενικές αρχές που πρέπει να διέπουν ένα σύγχρονο φορολογικό σύστημα και περιλαμβάνουν:

• τη δημιουργία ενός απλού και διαφανούς φορολογικού συστήματος
• τη διατήρηση χαμηλών φορολογικών συντελεστών τόσο για άμεση όσο και έμμεση φορολογία που να χαρακτηρίζεται από προοδευτικότητα, δηλαδή υψηλότερους συντελεστές σε ό,τι αφορά τη φορολόγηση υψηλών εισοδηματικών τάξεων
• την κατάργηση πολλών φορολογικών κινήτρων που δεν εξυπηρετούν οποιοδήποτε αναπτυξιακό κοινωνικό ή περιβαλλοντικό σκοπό και την υιοθέτηση ενός επιλεκτικού και επικεντρωμένου πλέγματος κινήτρων, που να ενισχύουν την καινοτομική δράση καθώς και τη διατήρηση του περιβάλλοντος. 

Ένα τέτοιο σύστημα πρέπει να δίδει τους απαραίτητους πόρους για την επεξεργασία και την υλοποίηση ενός φιλόδοξου κοινωνικού προϋπολογισμού που θα εδράζεται στη διασφάλιση ενός ελάχιστα αποδεκτού βιοτικού επιπέδου για όλους τους πολίτες καθώς και την απρόσκοπτη πρόσβαση όλων των πολιτών σε υψηλού επιπέδου υγείας και παιδείας. 

Η Κύπρος παρουσιάζει σήμερα ένα σχετικά ικανοποιητικό ακαθάριστο εθνικό προϊόν (ΑΕΠ) της τάξης των €20 δισ. Παράλληλα, η εκτίμηση για το μερίδιο στο ΑΕΠ της παραοικονομίας κυμαίνεται, με βάση σχετική μελέτη του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου μεταξύ 10 και 30%. Εάν υποθέσουμε ότι ισχύει ο μέσος όρος (20%), τότε σημαίνει ότι δαπάνες ύψους περίπου 4 δισεκατομμυρίων ευρώ που σήμερα δεν κυκλοφορούν μέσω νόμιμων καναλιών αφορούν φοροδιαφυγή και αδήλωτη εργασία.

Η παραοικονομία είναι πιο έντονη σε κάποιες χώρες του Νότου της Ευρώπης αλλά πολύ μικρότερου μεγέθους στις σκανδιναβικές χώρες του Βορρά. Οι βασικοί θετικοί παράγοντες είναι η προοδευτική νοοτροπία των πολιτών που καλλιεργείται, κυρίως, μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος και ο συνεχής εκσυγχρονισμός των θεσμών. Οι χώρες του Βορρά  υιοθετούν επίσης σύγχρονες πολιτικές για να περιορίσουν στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό την παραοικονομία και τη φοροδιαφυγή, προς όφελος της ευρύτερης κοινωνίας. Σε αυτές τις χώρες η κυκλοφορία μετρητών είναι πια πολύ περιορισμένη. Η χρήση του ηλεκτρονικού χρήματος είναι καθολική από όλους και όλες τις ηλικίες και όλα τα κοινωνικά στρώματα.

Ας εξετάσουμε τώρα πώς μπορούμε να επηρεάσουμε προς θετική κατεύθυνση τον βαθμό χρήσης χρεωστικών καρτών και υιοθέτησης του ηλεκτρονικού χρήματος στην Κύπρο, που αποτελεί έναν από τους βασικούς δείκτες για το επίπεδο εκσυγχρονισμού και της προόδου, σε ό,τι αφορά τον πρωταρχικής σημασίας τομέα της ψηφιακής οικονομίας. Αφετηρία της σκέψης μας είναι η μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος, ώστε να ενθαρρυνθεί η χρήση του ηλεκτρονικού χρήματος και να καταπολεμηθεί η φοροδιαφυγή και η αδήλωτη εργασία. 

Η εισήγηση που αποτελεί τροφή για διάλογο με την κοινωνία, περιλαμβάνει σε γενικές γραμμές, τα ακόλουθα: 

Παραχώρηση στους φορολογούμενους πολίτες, της επιλογής αντί να φορολογούνται με τους εκάστοτε ισχύοντες συντελεστές (που σήμερα, μεταξύ άλλων, προνοούν για αφορολόγητο ποσό ύψους €19500) να επιλέγουν μείωση του αφορολόγητου ποσού στις €10000 σε συνδυασμό με ταυτόχρονη δυνατότητα αφαίρεσης από το φορολογητέο εισόδημα δαπανών που πραγματοποιούνται με χρεωστικές κάρτες μέχρι μέγιστο ύψος €15500.

Για όλες τις υπόλοιπες φορολογικές κλίμακες κάνουμε για σκοπούς απλοποίησης την υπόθεση εργασίας ότι δε θα υπάρξουν διαφοροποιήσεις. 

Οι πολίτες που θα επιλέξουν να αξιοποιήσουν πλήρως το προτεινόμενο κίνητρο θα επωφελούνται από αύξηση του αφορολόγητου ποσού από σήμερα €19500 σε €25000 και θα έχουν ένα σημαντικό φορολογικό όφελος άνω των €1000 ετήσια. 

Για παράδειγμα πολίτης έχει μισθό €50000 ετησίως. Ξόδεψε με χρεωστικές κάρτες €30000 ευρώ. Θα φορολογηθεί στις €25000 (λόγω αφαίρεσης του αφορολόγητου ποσού ύψους €10000 και αφαίρεσης του μέγιστου ποσού €15500 δαπανών με χρεωστικές κάρτες) αντί στις €30500 που φορολογείται σήμερα. 

Οι δαπάνες των €15500 που θα δύνανται να αφαιρεθούν από το φορολογητέο εισόδημα θα αφορούν στην πράξη, κυρίως, αγορά υπηρεσιών και θα περιλαμβάνουν και δραστηριότητες, που σήμερα σε διαδεδομένο βαθμό, φοροδιαφεύγουν. Οι κατηγορίες των δαπανών με χρεωστικές κάρτες που θα δύνανται να αφαιρεθούν για σκοπούς υπολογισμού του φορολογητέου εισοδήματος θα προσδιοριστούν, μετά από συζήτηση με τις αρμόδιες τεχνικές υπηρεσίες του κράτους και άλλους ειδικούς. 

Η πρόταση δίνει πρακτικό κίνητρο στους πολίτες να πληρώνουν, αντί με χαρτονομίσματα, με χρεωστικές κάρτες. Τα οφέλη είναι πρόδηλα. Ο κάθε ένας από εμάς θα έχει συμφέρον να πληρώνει με την χρεωστική του κάρτα, γιατί θα αφαιρούνται από το φορολογητέο του εισόδημα.

Υπάρχουν πολλοί που μπορούν να ισχυρισθούν ότι αυτό το μέτρο θα οδηγήσει σε αύξηση του καταναλωτισμού, γιατί δίνει κίνητρα για μείωση του φορολογητέου εισοδήματος. Δεν αναμένεται να αλλάξουν οι καταναλωτικές συνήθειες των πολιτών σε σημαντικό βαθμό. Αυτό που θα αλλάξει θα είναι η έγνοια τους να πληρώνουν με ηλεκτρονικά μέσα, για να επωφελούνται φορολογικά. Οι καταναλωτικές δαπάνες που σήμερα διενεργούνται εκτός νόμιμων καναλιών θα ενταχθούν στην πραγματική οικονομία. 

«Στην λαϊκή αγορά οι γιαγιάδες θα πληρώνονται με κάρτες;» ρώτησε, μειδιώντας, ένας καλός φίλος. Γιατί όχι, οι δικές μας οι γιαγιάδες δεν είναι κατώτερες από αυτές των σκανδιναβικών χωρών – είμαστε πλέον ένας από τους πιο μορφωμένους λαούς στον κόσμο. Άλλωστε όπως επισημάναμε το μέτρο αυτό θα είναι εθελοντικό δε θα είναι υποχρεωτικό – οι πολίτες θα μπορούν να επιλέξουν να φορολογηθούν με βάση τους ισχύοντες φορολογικούς συντελεστές – αλλά θα έχουν κίνητρο να ενταχθούν στο νέο προτεινόμενο φορολογικό πλαίσιο, με πρόδηλα και πολλαπλά οφέλη για τους ίδιους αλλά και για την κοινωνία 

Το κίνητρο θα μπορούσε να προωθηθεί με παράλληλη μείωση της φορολογίας στους καταθετικούς τόκους, ώστε να ενθαρρυνθεί η αποταμίευση.

Η πρωτοβουλία αυτή ενδείκνυται να ενισχυθεί με μια έξυπνη εκστρατεία ενημέρωσης του κόσμου, για να αντιληφθούν οι πολίτες τα πολλαπλά πρακτικά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη της προτεινόμενης αλλαγής.  

Το όφελος για την οικονομία θα είναι ουσιαστικό, διότι θα υπάρξει πρακτικό κίνητρο για ένταξη στην πραγματική οικονομία συναλλαγών, που σήμερα διενεργούνται εκτός νόμιμων καναλιών. Το ενδεχόμενο δημοσιονομικό κόστος μπορεί να καλυφθεί με αντίστοιχη αύξηση του φορολογικού συντελεστή για εισοδήματα πέραν των €80000, από σήμερα 35% στο 40%. Σε κάποιο βαθμό το δημοσιονομικό κόστος αναμένεται να καλυφθεί και λόγω της αναμενόμενης ένταξης δαπανών που σήμερα διοχετεύονται μέσω αδήλωτης εργασίας στην πραγματική οικονομία.

Η προτεινόμενη εισήγηση στοχεύει στην ενθάρρυνση ηλεκτρονικών συναλλαγών και στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και από τη φύση της δεν καλύπτει θέματα κοινωνικής πολιτικής. Για αυτό θεωρούμε απαραίτητο, ταυτόχρονα με εισηγήσεις για ριζοσπαστική απλοποίηση και εκσυγχρονισμό του φορολογικού συστήματος, να προωθηθεί συγκεκριμένη πρόταση για ενίσχυση του κοινωνικού προϋπολογισμού, που να καλύπτει τους νευραλγικούς τομείς του ελάχιστου εισοδήματος καθώς και της πρόσβασης των ευάλωτων ομάδων πληθυσμού σε όλες τις βαθμίδες της υγείας και της παιδείας.   

Η πρόταση, που παρουσιάζει το “Νέο Κύμα” σήμερα, αποτελεί τροφή για δημιουργικό διάλογο και χρήζει περαιτέρω μελέτης και ανάλυσης ειδικότερα σε ό,τι αφορά τον τρόπο εφαρμογής. Το “Νέο Κύμα” προτίθεται να επεξεργαστεί και να προωθήσει και άλλες εισηγήσεις / προτάσεις για μεταρρύθμιση του φορολογικού μας συστήματος, με βάση τις αρχές που αναλύσαμε στην εισαγωγή του κειμένου. Οι εισηγήσεις / προτάσεις θα αγγίζουν και άλλες πρόσθετες πτυχές όπως π.χ. τη περιβαλλοντική πτυχή. 

Η προτεινόμενη ρύθμιση μπορεί να εφαρμοστεί σύντομα στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για μετάβαση σε μια σύγχρονη ψηφιακή οικονομία. Βέβαια θα υπάρξουν αντιδράσεις, από όλους αυτούς που επωφελούνται της παραοικονομίας και της αδήλωτης εργασίας. Πρόκειται όμως για μια μειοψηφία. Η κοινωνία θέλει να πάει μπροστά. Το μέλλον ανήκει στους τολμηρούς, τους προσαρμοστικούς, τους καινοτόμους και σε αυτούς που οραματίζονται ένα καλύτερο αύριο.   

Ομάδα Οικονομικών Μελετών – Νέο Κύμα – Η Άλλη Κύπρος.