Η Μεταρρύθμιση της Καινοτομίας μέσα από ένα αποτελεσματικό και δημιουργικό ‘repositioning και rebranding’ των Εθνικών Συστημάτων Έρευνας και Καινοτομίας και την ανάπτυξη σύγχρονων στρατηγικών εργαλείων μπορεί να:

1. Ενισχύσει την εθνική ανταγωνιστικότητα.

2. Συμβάλει  στην καλλιέργεια κουλτούρας καινοτομίας.

3. Προωθήσει τις συνεργασίες και τις συνέργειες ανάμεσα σε όλους τους εταίρους της καινοτομίας.

4. Βοηθήσει στη γεφύρωση το χάσματος ανάμεσα στα ακαδημαϊκά ιδρύματα και τις επιχειρήσεις.

5. Επιταχύνει τη διαδρομή από την ιδέα στην παγκόσμια αγορά.

6. Συμβάλει στην προσέλκυση επενδύσεων.

7. Μεγιστοποιήσει την απορρόφηση πόρων από τα Ευρωπαϊκά Ανταγωνιστικά Προγράμματα.

8. Ενισχύσει την εικόνα ενός κράτους στη διεθνή σκηνή (nation branding).

Το Εθνικό Σύστημα Έρευνας και Καινοτομίας είναι μια καινοτομία. Όλες οι καινοτομίες μπορούν να ταξινομηθούν με βάση τους τέσσερεις βασικούς τύπους καινοτομίας: καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασιών, οργανωσιακή καινοτομία και καινοτομία μάρκετινγκ. Οι επιδόσεις του Εθνικού Συστήματος Έρευνας και Καινοτομίας είναι συνάρτηση πολλών αλληλοεξαρτώμενων παραγόντων και ικανοτήτων –από τα τέσσερα κύρια είδη καινοτομίας– και μπορούν να κωδικοποιηθούν ως ακολούθως:

1. Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση, Ψηφιοποίηση, Έξυπνοι Οικισμοί. Γόνιμο οικοσύστημα, κρίσιμη μάζα συντελεστών και υποδομών, επαρκή κονδύλια για επένδυση στην Έρευνα και Ανάπτυξη, παροχή κινήτρων. Κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο. Οι υποδομές της άυλης οικονομίας (soft infrastructure) –νόμοι και κανονισμοί, πρότυπα, εμπιστοσύνη, κοινωνικό κεφάλαιο, πλαίσιο λειτουργίας και συναντίληψης– ενθαρρύνουν τις επενδύσεις.

2. Καινοτόμος Διακυβέρνηση: αποδοτικότητα, διευκόλυνση του επιχειρείν, μείωση της γραφειοκρατίας και του διοικητικού φόρτου. Τακτική ανατροφοδότηση και παρακολούθηση. Μετρήσιμα αποτελέσματα και λογοδοσία. Συνεργασία του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, συνέργειες. Δικτύωση, διασυνδεσιμότητα και συντονισμός. Επιτάχυνση απονομής της δικαιοσύνης. Μακροχρόνιος σχεδιασμός – η βραχυπρόθεσμη εστίαση αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην καινοτομία. Ανάπτυξη καινοτομικών δεξιοτήτων.

3. Καλλιέργεια μιας ανοιχτής, δημιουργικής κουλτούρας. Ενθάρρυνση για ανάληψη πρωτοβουλιών ώστε τυχόν αποτυχία να μην οδηγεί σε στιγματισμό. Δεν μπορείς να δοκιμάσεις κάτι που δεν ξανάγινε και να είσαι βέβαιος για το αποτέλεσμα – η καινοτομία εμπεριέχει ρίσκο. Τα δημιουργικά αποτελέσματα συνήθως χρειάζονται πολλές αποτυχημένες προσπάθειες. Κάθε αποτυχία μας φέρνει πιο κοντά στην επίλυση του προβλήματος. Εξωστρέφεια, κινητικότητα. Διάχυση της καινοτομίας στην οικονομία και την κοινωνία.

4. Ενίσχυση του βαθμού ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης όλων των ενδιαφερόμενων μερών για τα οφέλη που προκύπτουν από ένα σύγχρονο Εθνικό Σύστημα Έρευνας και Καινοτομίας. Προβολή των ειδικών χαρακτηριστικών και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που προσφέρει το οικοσύστημα καινοτομίας –branding, διαφοροποίηση– με στόχο την προσέλκυση ταλέντων και επενδύσεων.

Οι πιο πάνω παράγοντες και διακριτές ικανότητες που περιλαμβάνουν κάθε διάσταση ενός γόνιμου οικοσυστήματος, πρέπει να συνδυάζονται μεταξύ τους με τρόπο που να μεγιστοποιείται η απόδοση του Εθνικού Συστήματος Έρευνας και Καινοτομίας. Ο δημιουργικός συνδυασμός των κρίσιμων παραμέτρων μπορεί να επιφέρει εκθετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη και πλεονεκτήματα.   

Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα γραμμικά μοντέλα και τα στατικά εργαλεία που εφαρμόζουν οι Διεθνείς Οργανισμοί και οι χώρες που θεωρούνται ηγέτιδες της καινοτομίας απέτυχαν να αντιμετωπίσουν τις ασύμμετρες απειλές και τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Χρειάζονται νέα δυναμικά εργαλεία, ολιστικές πολυπαραμετρικές προσεγγίσεις και ασύμμετρες στρατηγικές καινοτομίας. O μετασχηματισμός της καινοτομίας είναι μονόδρομος. Πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που καινοτομούμε. Στην εποχή των ασύμμετρων απειλών πρέπει να καινοτομούμε πιο γρήγορα, πιο φθηνά και πιο έξυπνα.   

Το τυφλό σημείο της καινοτομίας δεν μπορεί να διακρίνει ότι τα πιθανά οφέλη που μπορούν να επιφέρουν οι θετικές ασυμμετρίες (convexity bias) είναι περισσότερα από τη ζημιά. Ο παράγοντας χρόνος, η μεταβλητότητα, η αταξία, η τυχαιότητα και η αβεβαιότητα αυξάνουν το όφελος –παρά τη ζημιά– που προκύπτει μέσα από την αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών. Αυτό το στοιχείο διαφεύγει του γραμμικού τρόπου σκέψης. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να μισούν την αβεβαιότητα – όμως η αβεβαιότητα αποτελεί την πρώτη ύλη της καινοτομίας.

Μετά από πολύχρονη έρευνα έχω αναπτύξει νέο Μοντέλο Καινοτομίας το οποίο:

α) Αποτελεί το πρώτο εργαλείο σε διεθνές επίπεδο το οποίο ενσωματώνει την ιδιότητα Antifragility –μια έννοια που ανέπτυξε ο Nassim Taleb– στη διαδικασία καινοτομίας. Η στρατηγική Antifragility έχει διττό στόχο: την αξιοποίηση των ευνοϊκών ασυμμετριών (favorable asymmetries) και την αποφυγή των δυσμενών ασυμμετριών (unfavorable asymmetries).

β) Παρουσιάζεται αναλυτικά σε ένα πρακτικό Οδηγό 250 σελίδων όπου, μεταξύ άλλων καταγράφονται περισσότερες από 60 ασύμμετρες στρατηγικές καινοτομίας, διεπιστημονικά εργαλεία και δημιουργικές τεχνικές που επιτρέπουν στους Οργανισμούς να τροποποιήσουν την έκθεσή τους (modify their exposure) ανάλογα ώστε να αξιοποιήσουν τις θετικές ασυμμετρίες (ευκαιρίες) και να αποφύγουν τις αρνητικές ασυμμετρίες (κινδύνους). Στο εν λόγω Εγχειρίδιο περιλαμβάνεται επίσης ένα Πρότυπο Εργαστήρι για ενίσχυση της διεπιστημονικής δημιουργικότητας και της ικανότητας καινοτομίας των Στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης, των Επιχειρήσεων και των Ενόπλων Δυνάμεων.

To νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας μπορεί να βελτιώσει τη λειτουργικότητα και την αποτελεσματικότητα των Εθνικών Συμβουλίων Έρευνας και Καινοτομίας των κρατών μελών της ΕΕ. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τη συγκρότηση υποεπιτροπών –μικρότερων ομάδων εργασίας– οι οποίες να εστιάζουν σε επιμέρους τομείς: καινοτομία στη δημόσια διοίκηση, επιχειρηματική καινοτομία, κοινωνική καινοτομία, ψηφιακή καινοτομία, πράσινη και γαλάζια οικονομία, μεταρρυθμιστικές καινοτομίες κλπ. Οι πιο ευέλικτες και εξειδικευμένες αυτές ομάδες του Συμβουλίου θα έχουν τη δυνατότητα να προβαίνουν σε μια εις βάθος ανάλυση δεδομένων με στόχο την ανακάλυψη και αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών και την αποφυγή των αρνητικών ασυμμετριών. Στη συνέχεια, οι εισηγήσεις των υποεπιτροπών θα παρουσιάζονται στην ολομέλεια του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Καινοτομίας για σκοπούς σύνθεσης, περεταίρω ανάπτυξης των ιδεών και διάχυσης των καινοτομικών αποτελεσμάτων. Η αλληλο-γονιμοποίηση ανάμεσα σε διαφορετικούς τομείς μπορεί να δημιουργήσει νέες λύσεις, νέες ευκαιρίες, νέες αγορές, νέα επιχειρηματικά μοντέλα και νέες θέσεις  εργασίας.

To πρωτοποριακό εργαλείο που παρουσιάζεται πολύ επιγραμματικά στο παρόν άρθρο μπορεί να: α) Βοηθήσει τους Οργανισμούς να παράγουν περισσότερες και καλύτερες καινοτομίες, β) αυξήσει την αποδοτικότητα των δημοσίων και των ιδιωτικών επενδύσεων και γ) εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα, κλίμακες και μεγέθη: Δημόσιες Υπηρεσίες, Επιχειρήσεις, Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ΜΚΟ, Ακαδημαϊκά Ιδρύματα, Κυκλική Οικονομία, Διαχείριση Ποιότητας, Βελτίωση της Ανταγωνιστικότητας, Διαχείριση Κρίσεων, Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας (Οικονομική Διπλωματία, Έξυπνη Άμυνα), Nation Branding κ.ά.

*Ο Νίκος Γ. Σύκας είναι Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας.