Στην ιστορία της ανθρωπότητας, τα έθνη που είχαν ανέκαθεν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ήταν αυτά που είχαν επιστημονική και τεχνολογική υπεροχή αλλά και ταυτόχρονα πρόσβαση σε φθηνή ενέργεια.
Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, οι χώρες του νότου φαίνεται να έχουν ένα σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα: τον ήλιο. Σε μερικά χρόνια, ο ήλιος θα αποτελεί βασική πηγή ηλεκτρικής ενέργειας και αυτό θα μετατρέψει τις χώρες με μεγάλη ηλιοφάνεια πιο ανταγωνιστικές σε όλα τα επίπεδα. Και βέβαια, οι ιστορίες περί αγωγών και φυσικού αερίου σε λίγα χρόνια θα φαντάζουν τόσο μάκρυνες όσο φαντάζει σήμερα ο τηλέγραφος.
Μέσω της πρόσβασης σε φθηνή ενέργεια, θα υπάρχει πρόσβαση σε άφθονο και φθηνό νερό. Σε μια δεκαετία από σήμερα, ο νότος και η μεσογειακή Αφρική θα εξάγουν ηλιακή ηλεκτρική ενέργεια στην Ευρώπη. Η έρημος της Σαχάρας θα αποδειχθεί ένας μεγάλος θησαυρός. Ο νότος θα μπορεί να έχει αυτάρκεια αλλά και τεράστιες εξαγωγικές δυνατότητες.
Ας επικεντρωθούμε όμως στην πατρίδα μας και ας οραματιστούμε τη δημιουργία μιας βιώσιμης εναλλακτικής πράσινης οικονομίας. Ας δούμε σε πρακτικό επίπεδο πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα ενάρετο ενεργειακό κύκλο.
Η παραγωγή και παροχή φθηνού ηλεκτρικού ρεύματος δεν θα είναι απλά μια σημαντική στήριξη για όλα τα νοικοκυριά και τους πολίτες. Θα φέρει παράλληλα στην επιφάνεια βιοτεχνίες και επιχειρήσεις που σήμερα δεν είναι βιώσιμες, ακριβώς λόγω του ακριβού ρεύματος. Αυτή η εναλλακτική ανάπτυξη θα οδηγήσει στη δημιουργία χιλιάδων νέων θέσεων ποιοτικής εργασίας.
Για λόγους συντομίας, ας ονομάσουμε αυτό το πρόγραμμα ΚΥΠΡΟΣ-2025. Η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει, στο πλαίσιο ενός φιλόδοξου προγράμματος πράσινης ανάπτυξης, να συνεισφέρει με την παραχώρηση συνολικών εκτάσεων χαλίτικης γης της τάξης των 30 τετραγωνικών χιλιομέτρων για την εγκατάσταση 2000 MW φωτοβολταϊκών, με μακροχρόνια μίσθωση και ευνοϊκούς όρους.
Τα μεγάλα φωτοβολταϊκά πάρκα, με τη χρήση εναλλακτικών συστημάτων ηλεκτρικής αποθήκευσης (υδροταμίευσης, γιγαντο-μπαταρίες και παραγωγή υδρογόνου), θα μετατρέψουν την Κύπρο σε ενεργειακά αυτόνομη πολιτεία με τεράστια πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη.
Ας εξετάσουμε σε γενική μορφή τα ποσοτικά δεδομένα: Το κόστος 2000 MW φωτοβολταϊκών μαζί με τα συστήματα ηλεκτρικής αποθήκευσης ανέρχεται γύρω στα 2.4 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτό το σύστημα θα είναι σε θέση να μας εξασφαλίζει αυτόνομη ηλεκτρική ενέργεια σε επίπεδο 100%. Σήμερα, η Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου δαπανά γύρω στα 500 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο για την αγορά καυσίμων (σε κανονικές εποχές). Η δαπάνη αυτή θα μηδενιστεί με τη δημιουργία του ΚΥΠΡΟΣ-2025.
Μέσα σε πέντε – έξι χρόνια δηλαδή, θα εξοικονομηθεί ένα ποσό από την εισαγωγή καυσίμων που θα αποσβέσει ουσιαστικά την επένδυση του ΚΥΠΡΟΣ-2025 στην ολότητα του. Παράλληλα, θα οδηγήσει στη δραστική μείωση της τιμής της κιλοβατώρας (kWh) από τα 12 σεντς ευρώ που είναι σήμερα στα 6! Αυτή είναι και η μόνη πραγματική ευκαιρία για τους Κύπριους πολίτες να επωφεληθούν από τη μείωση της τιμής της κιλοβατώρας, καθώς αυτοί που υπόσχονται μείωση της κιλοβατώρας με την άφιξη του φυσικού αέριου παραπλανούν τους πολίτες.
Για την υλοποίηση του ΚΥΠΡΟΣ-2025 υπολογίζεται να χρειαστεί περίπου μια πενταετία, ενώ το έργο θα πρέπει να εκτελείται με φάσεις.
Είμαι σίγουρος ότι θα υπάρξουν ερωτήσεις στο κατά πόσο τεχνικά είναι εφικτή η ενσωμάτωση και προσαρμογή ενός τέτοιου μεγάλου φωτοβολταϊκού συστήματος στο δίκτυο. Η απάντηση βέβαια είναι καταφατική και βρίσκεται στη διεθνή βιβλιογραφία.
Ας μελετήσουμε όμως καλύτερα τη χρηματοδότηση του ΚΥΠΡΟΣ-2025. Ο πληθυσμός της ελεύθερης Κύπρου είναι σήμερα 875.000 περίπου. Κατά τη δημιουργία της κοινωνικής εταιρείας, θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα στον κάθε Κύπριο, ανεξάρτητα ηλικίας, να συμμετάσχει με την αγορά μία μετοχής της εταιρείας στην τιμή των 3.000 ευρώ. Πρόκειται για επενδύσεις πολύ χαμηλού ρίσκου. Τα τραπεζικά ιδρύματα, τα οποία στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον δεν βρίσκουν εύκολα βιώσιμους πελάτες, πιθανότατα να ενδιαφερθούν να χρηματοδοτήσουν μια τέτοια επένδυση. Με αυτό το σχέδιο, ο κάθε Κύπριος θα μπορεί να είναι κάτοχος περιουσιακής αξίας, το οποίο θα του αποδίδει (μετά την απόσβεση σε πέντε-έξι χρόνια) γύρω στα 500 ευρώ τον χρόνο για 20 περίπου χρόνια.
Η πολιτική σημασία του έργου ΚΥΠΡΟΣ-2025 είναι τεράστια και αυτή είναι η κοινωνική συμμετοχή! Οι πολίτες του τόπου μας, οι απλοί άνθρωποι και ειδικά οι νέοι πρέπει να είναι μέρος της ευημερίας, της παραγωγής και της ανάπτυξης, πρέπει να είναι πραγματικά συμμέτοχοι. Ο τόπος μας, η οικονομία μας, χρειάζονται ένα καινούργιο μοντέλο, μια καινούργια αρχιτεκτονική ανάπτυξης που θα βάλει στο επίκεντρο την πράσινη οικονομία και την κοινωνική συμμετοχή. Είναι αξιοσημείωτο ότι κανένας κομματικός σχηματισμός, από τη δεξιά μέχρι την αριστερά, δεν έθεσαν επίκεντρο του ενδιαφέροντος τους μια τέτοια προσέγγιση. Οι μεγάλες επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας λαμβάνουν πάντα μονοπωλιακό χαρακτήρα. Είναι αυτή τη λογική που θέλει να ανατρέψει η πρότασή μου.
Θα αναφερθώ επίσης σε ένα άλλο καίριο θέμα, στο πως θα διοικείται η κοινωνική εταιρεία ΚΥΠΡΟΣ-2025. Όχι βέβαια στα πρότυπα των ημικρατικών οργανισμών ή του Συνεργατισμού. Αυτά τα έχουμε ζήσει και ξέρουμε πολύ καλά τα αποτελέσματα. Προτείνεται η σύσταση μιας διεθνούς επιτροπής με εμπειρία στη διοίκηση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η οποία θα επιλέγει το διοικητικό συμβούλιο ανάμεσα στους πολίτες που θα θελήσουν να υποβάλουν αίτηση, διασφαλίζοντας με αυτό τον τρόπο την αξιοκρατία και κυρίως αποτρέποντας κομματικές παρεμβάσεις.
Πράσινη Πολιτεία με ρόλο στη διεθνή κοινότητα
Το ΚΥΠΡΟΣ-2025 θα μπορούσε να μετατρέψει την Κύπρο σε «πράσινη πολιτεία», κερδίζοντας πολιτικά πλεονεκτήματα και ταυτόχρονα δίνοντας της σημαντικό ρόλο στη διεθνή κοινότητα. Όπως είναι γνωστό, η στροφή στην πράσινη ανάπτυξη αποτελεί σήμερα τον βασικό άξονα προτεραιότητας για την Ευρώπη και θα μας δώσει πολλές ευκαιρίες για σημαντική χρηματοδότηση. Ευκαιρίες που θα βοηθήσουν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τη γεωργία, την κτηνοτροφία, τις αγροτικές κοινότητες, τα ερευνητικά κέντρα, τα νοσοκομεία και τα πανεπιστήμια.
Τα οφέλη από αυτή την προσπάθεια θα φανούν αμέσως τόσο σε θέσεις εργασίας, όσο και σε βελτίωση των οικονομικών μας δεδομένων. Η δραστική μείωση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος θα οδηγήσει στην ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας. Η μείωση της τιμής του ρεύματος θα επηρεάσει θετικά τις συγκοινωνίες, τον τουρισμό, τη βιομηχανία, τη γεωργία και τα νοικοκυριά. Επιπλέον, θα επανεμφανίσει ενεργοβόρες επιχειρήσεις που εξαφανίστηκαν λόγω της αύξησης της τιμής του ρεύματος, με θετικές επιπτώσεις στην αγορά εργασίας.
Mια σύγχρονη πράσινη κοινωνική εταιρεία για τον τόπο μας
Η χώρα μας έχει το μεγάλο πλεονέκτημα της ηλιοφάνειας. Έχουμε δεσμευτεί απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση ότι ένα μεγάλο μέρος του ενεργειακού μας μίγματος θα προέρχεται από τον ήλιο πριν από το 2020. Με τις συγκεκριμένες προτάσεις μας, αυτός ο στόχος θα υπερκαλυφθεί σύντομα. Όπως προανέφερα, αυτό θα μας κάνει πιο ανταγωνιστικούς σε όλα τα επίπεδα. Με την πρόσβαση σε άφθονο και φθηνό νερό, η οποία θα προέρχεται από την πρόσβαση σε φθηνή ενέργεια, μπορούμε να ξαναφτιάξουμε τις λίμνες που χάσαμε, να διορθώσουμε τις ζημιές στα υπόγεια ύδατα, να δούμε από την αρχή την ανάπτυξη του Τροόδους, να στραφούμε προς τις βιολογικές καλλιέργειες, για το όφελος των καταναλωτών μας αλλά και της οικονομίας μας.
Σημειώστε ότι η Γερμανία εξάγει βιολογικά προϊόντα αξίας πέραν των 15 δισ. ευρώ! Ας ανοίξουμε τον δρόμο για μαζική επιστροφή των ανθρώπων στην ύπαιθρο, ας επιτρέψουμε στην κτηνοτροφία να χρησιμοποιήσει νέες μεθόδους παραγωγής του 21 αιώνα και όχι με τους όρους του 1960. Η ανάπτυξη μιας εναλλακτικής γεωργίας με ευκαιρίες μεταποίησης προστιθέμενης αξίας θα μας δώσει επίσης νέες δυνατότητες παραγωγής ενέργειας από βιομάζα.
Κι έτσι, θα αρχίσει να δημιουργείται ένας ενάρετος πράσινος κύκλος! Το φθηνό ηλεκτρικό ρεύμα θα θέσει αμέσως τα θεμέλια για νέο σχεδιασμό του συγκοινωνιακού δικτύου με επίκεντρο τις ηλεκτρικές συγκοινωνίες. Για πρώτη φορά, οι εξωτερικές επενδύσεις σε αυτό τον τομέα θα είναι εφικτές και οικονομικά συμφέρουσες. Η κυπριακή αστική κοινωνία θα μπορέσει να απαλλαγεί από το τρίτο και ενδεχόμενα και το δεύτερο οικογενειακό αυτοκίνητο, με θετικές συνέπειες στη μείωση των εισαγωγών και την εξοικονόμηση καυσίμων, αλλά και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στις σύγχρονες δημόσιες μεταφορές.
Ο ήλιος ως πηγή ενέργειας είχε φέρει μια μεγάλη ελπίδα στην ανθρωπότητα χάρις στην αποκεντρωμένη της μορφή. Η μεγάλη του διαφορά είναι ότι ανήκει σε όλους, σε όλη την κοινωνία, δεν έχει τα χαρακτηριστικά της συγκεντρωμένης ισχύς των μεγάλων ηλεκτροπαραγωγών μονάδων. Δεν είναι δυνατό η ηλιακή ηλεκτρική ενέργεια να μοιράζεται μόνο σε ιδιωτικά μονοπώλια, στην ίδια λογική που το πολιτικό σύστημα μοιράζει άδειες σε ισχυρούς επιχειρηματίες. Είναι γνωστό ότι η ΕΕ προσπαθεί να εισαγάγει τον ανταγωνισμό μέσω της αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας αλλά πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη και η ειδική περίπτωση της ενεργειακά απομονωμένης Κύπρου με περιορισμένη προοπτική πραγματικού ανταγωνισμού.
Ας οραματιστούμε και ας δημιουργήσουμε μια σύγχρονη πράσινη κοινωνική εταιρεία για τον τόπο μας και τους ανθρώπους του με τη δυνατότητα συμμετοχής όλων των Κύπριων πολιτών, στο πρότυπο των μεγάλων κοινωνικών εταιρειών των σκανδιναβικών χωρών.
Ας γίνουμε η Δανία του Νότου!
*Ο Κωνσταντίνος Χριστοφίδης είναι καθηγητής φυσικής, τέως πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου και Γενικός Συντονιστής του κοινωνικο-πολιτικού κινήματος «Νέο Κύμα – Η Άλλη Κύπρος».
