Ολόκληρη η Κύπρος είναι πληθυσμιακά και γεωγραφικά μικρότερη από δεκάδες πόλεις σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι πόλεις αυτού του μεγέθους έχουν έναν δήμαρχο και έναν δημοτικό συμβούλιο. Το Λονδίνο των πολλών εκατομμυρίων κατοίκων, για παράδειγμα, έχει έναν δήμαρχο, έναν αντιδήμαρχο και 14 δημοτικούς συμβούλους.
Στην Κύπρο, με πληθυσμό λιγότερο από ένα εκατομμύριο, έχουμε 40 δημαρχεία, εννέα εκ των οποίων είναι οι κατεχόμενοι δήμοι και 40 δημοτικά συμβούλια. Αν υπολογίσουμε το ετήσιο κόστος των 40 δημάρχων και των 478 δημοτικών συμβούλων που καλείται να πληρώσει το κράτος ετησίως, αυτό ανέρχεται περίπου στα 6 εκατομμύρια ευρώ. Η αντιμισθία των συμβούλων κυμαίνεται από 600 μέχρι 1.000 ευρώ τον μήνα (λίγο χαμηλότερο για τους δ.σ. κάποιων κατεχόμενων δήμων), ώστε να καλύπτεται το «επίπονο» έργο των δέκα δημοτικών συνεδριάσεων τον χρόνο.
Ας κάνουμε μια ακτινογραφία αναφορικά με την προέλευση των δημοτικών συμβούλων. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, πρόκειται για άτομα που προέρχονται από τα σπλάχνα των κομμάτων. Πρόκειται για ανθρώπους που συνήθως δουλεύουν για τo πελατειακό κομματικό κράτος. Κάθε δημόσια θέση είναι, δυνητικά, ευκαιρία μεγέθυνσης της κομματικής επιρροής με πελατειακά μέσα. Το κράτος, για άλλη μία φορά, χρηματοδοτεί τα κομματικά ταμεία, εργοδοτώντας κομματικούς έμμισθους, έστω σε μερική απασχόληση. Κάτι παρόμοιο γίνεται και με τους κοινοβουλευτικούς βοηθούς, για τους οποίους θα επανέλθω σε άλλο μου άρθρο.
Στο επίπεδο των δήμων, η διασπάθιση του δημόσιου χρήματος δεν γίνεται μόνο από τους ακριβοπληρωμένους, σε σχέση με τις ώρες εργασίας που δουλεύουν στον δήμο, δημοτικούς συμβούλους, αλλά κυρίως από τις πολλαπλές και ανεπαρκείς δημοτικές υπηρεσίες που έχουν προκύψει. Τα τελευταία χρόνια, οι δημοτικοί υπάλληλοι, όχι μόνο έχουν αυξηθεί κατά πολύ, αλλά τα κριτήρια επιλογής τους είναι εντελώς αναξιοκρατικά. Επιλέγονται από τους δημοτικούς συμβούλους του κομματικού συστήματος στη βάση του «ένας μου, ένας σου», αποκλείοντας έτσι τους πολίτες που δεν έχουν κομματικά διαπιστευτήρια. Μέσα από αυτή τη διαπλοκή, τα κόμματα εκμεταλλεύονται τις πελατειακές σχέσεις, προσπαθώντας να διατηρήσουν τον έλεγχο και την επιρροή τους. Επιπρόσθετα, διαχρονικά ξοδεύονται τεράστια ποσά για ενοικίαση κτηριακών εγκαταστάσεων για στέγαση όλων αυτών των δήμων και των υπηρεσιών τους, ενώ, τα τελευταία χρόνια, έχουν χτιστεί δημοτικά μέγαρα πολλών εκατομμυρίων για να ικανοποιήσουν έναν απίστευτο αρχοντοχωριατισμό.
Τι θα μπορούσε να γίνει σε μία άλλη Κύπρο; Κατ’ αρχάς, να μειωθεί σημαντικά ο αριθμός των εν ενεργεία δήμων σε έξι, διατηρώντας ωστόσο συμβολικά τους κατεχόμενους δήμους. Ο αριθμός των συμβούλων συνολικά δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τους 100 στο σύνολο. Οι δε θέσεις των δημοτικών συμβούλων στους κατεχόμενους δήμους θα πρέπει να είναι άμισθες. Είναι τιμή για κάποιον να υπηρετεί τον δήμο της κατεχόμενης πατρίδας του, όχι επάγγελμα. Η αντιμισθία έχει νόημα στην περίπτωση ανάληψης ευθύνης. Ένας κατεχόμενος δήμος δεν έχει να διαχειριστεί λειτουργικά και άλλα θέματα, όπως π.χ. αποχετευτικά, συλλογή σκυβάλων, πολεοδομικές άδειες κ.λπ.
Οι υπηρεσίες στους δήμους θα πρέπει να συμπτυχθούν, ενώ οι ικανότεροι υπάλληλοι θα πρέπει, είτε να παραμείνουν στους δήμους, είτε να τους δοθεί το δικαίωμα της εργοδότησής τους σε άλλους οργανισμούς του κράτους.
Μια διαφορετική – μη πελατειακή – πολιτική στην τοπική αυτοδιοίκηση, εκτός του ότι θα εξοικονομήσει δεκάδες εκατομμύρια, θα δημιουργήσει πολύ πιο ευέλικτες δημοτικές αρχές, αλλά και δημοτικές ηγεσίες, οι οποίες θα αρχίσουν να βλέπουν τα πράγματα στις πραγματικές τους διαστάσεις και όχι υπό το πρίσμα των σημερινών δήμων που απλά χαράχτηκαν για να εξυπηρετήσουν κομματικά και προσωπικά συμφέροντα.
Αντιλαμβάνομαι ότι αυτά που γράφω δεν είναι εύκολο να εφαρμοσθούν γιατί προσκρούουν σε πολλά και διαπλεκόμενα συμφέροντα. Η μεταρρύθμιση στην τοπική αυτοδιοίκηση δεν πρόκειται, δυστυχώς, να προχωρήσει για ευνόητους λόγους: στην πραγματικότητα, κανένα κόμμα δεν τη θέλει. Και αυτοί που παρουσιάζονται ως υπέρμαχοι της μεταρρύθμισης, ενδεχομένως να το κάνουν γιατί γνωρίζουν ότι η πλειοψηφία δεν θα στηρίξει αυτή την κατεύθυνση. Είναι δηλαδή «μεταρρυθμιστές» εκ του ασφαλούς.
Γνωρίζουμε όλοι ότι μια τέτοια μεταρρύθμιση θα είναι σε βάρος της κομματοκρατίας, αλλά προς τεράστιο όφελος των πολιτών. Οι πολίτες θα κερδίσουν σε πολλά επίπεδα. Αξιοκρατική και δίκαια αντιπροσώπευση, διαφανείς και αποτελεσματικές διαδικασίες. Σε αντίθετη περίπτωση, κάποιοι θα κληθούν να εξηγήσουν πώς το πολιτικοκομματικό μας σύστημα επιτρέπει σε ένα δημοτικό σύμβουλο να εισπράττει 1.000 ευρώ τον μήνα για 10 συνεδριάσεις τον χρόνο, όταν το ίδιο το σύστημα καταδικάζει γενιές νέων ανθρώπων να ζουν με 600 ευρώ τον μήνα.
*Ο Κωνσταντίνος Χριστοφίδης είναι τέως πρύτανη του Πανεπιστημίου Κύπρου και Γενικός Συντονιστής του “Νέο Κύμα – Η Άλλη Κύπρος”.
