Στο παρόν άρθρο παρουσιάζεται μια επικοινωνιακή καινοτομία, η οποία μπορεί πρώτο να βοηθήσει άμεσα και αποτελεσματικά για τον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας και δεύτερο να ενισχύσει την εικόνα ενός κράτους, ενός οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης, μιας επιχείρησης ή ενός πολιτικού κόμματος.
Αναλύοντας το τοπίο της πανδημίας μέσα από το φακό της επικοινωνίας, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι εδώ και δέκα περίπου μήνες δισεκατομμύρια μέσα προώθησης του mobile μάρκετινγκ παραμένουν αναξιοποίητα. Τα διαφημιστικά αυτά σημεία διατίθενται μάλιστα δωρεάν. Συγκεκριμένα, αυτή τη στιγμή υπάρχουν 7,8 δις ‘βουβές μάσκες’ στις οποίες δεν αναγράφεται κανένα απολύτως μήνυμα πλην ορισμένων εξαιρέσεων. Σε ελάχιστες μόνο περιπτώσεις προβάλλονται κάποια μηνύματα ή λογότυπα πάνω στις προστατευτικές μάσκες. Στη μάχη κατά της πανδημίας θα μπορούσαν να επιστρατευτούν χιλιάδες πολιτικοί και διάσημες προσωπικότητες καθώς και 7,8 δις πολίτες σε όλο τον πλανήτη για να μεταδώσουν τα σωστά μηνύματα όπως αυτά θα αναγράφονται στις προστατευτικές μάσκες.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και οι ειδικοί επιστήμονες υπογραμμίζουν καθημερινά τους τρεις βασικούς υγειονομικούς κανόνες για τον περιορισμό της πανδημίας: φοράμε μάσκα, κρατάμε τις αποστάσεις, πλένουμε τα χέρια. Όμως επειδή πολλές φορές απλά ξεχνάμε να τηρήσουμε τα μέτρα αυτοπροστασίας, είναι σημαντικό, παντού και πάντοτε, να γίνεται η τριπλή αυτή υπενθύμιση.
Εισηγούμαι όπως σε κάθε μάσκα αναγράφεται μόνο ένα από τα βασικά αυτά μηνύματα. Για παράδειγμα, σε μια παρτίδα 900 μασκών, στις 300 να αναγράφεται το μήνυμα ‘φοράμε μάσκα’, σε άλλες 300 το μήνυμα ‘κρατάμε τις αποστάσεις’ και στις υπόλοιπες 300 μάσκες το μήνυμα ‘πλένουμε τα χέρια’. Η καθολική εφαρμογή του μέτρου αυτού θα είχε ως αποτέλεσμα 7,8 δις άνθρωποι σε όλο τον κόσμο να φορούν μάσκες στις οποίες θα αναγράφονται –στη γλώσσα της κάθε χώρας– τα τρία βασικά μηνύματα για τον περιορισμό της πανδημίας (ένα μόνο μήνυμα σε κάθε μάσκα).
Πέρα από το μήνυμα που θα αναγράφεται πάνω στη μάσκα, να φαίνεται επίσης και το λογότυπο του Οργανισμού που προσφέρει τις μάσκες ως χορηγός. Εάν οι μάσκες προσφέρονται δωρεάν από το κράτος, να υπάρχει η σημαία της συγκεκριμένης χώρας, εάν προσφέρονται από την ΕΕ να υπάρχει το λογότυπο της ΕΕ. Σε περίπτωση που οι μάσκες αποτελούν χορηγία ενός οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης, μιας επιχείρησης ή ενός πολιτικού κόμματος, τότε να φαίνεται το ανάλογο λογότυπο. Με αυτό τον τρόπο θα έχουμε δισεκατομμύρια μέσα προβολής και προώθησης ενός και μοναδικού παγκόσμιου μηνύματος, πετυχαίνοντας ένα τεράστιο αντίκτυπο με μηδαμινό κόστος.
Η επικοινωνιακή αυτή καινοτομία μπορεί να λειτουργήσει προληπτικά ως μια συνεχής υπενθύμιση για τα τρία βασικά μέτρα προστασίας σε κάθε μας βήμα και σε πραγματικό χρόνο. Οι συνέργειες που μπορούν να επιτευχθούν μέσα από τη διεθνή αυτή εκστρατεία μπορούν να συμβάλουν άμεσα και αποτελεσματικά στον περιορισμό της πανδημίας. H καινοτομία μπορεί να μετατρέψει 7,8 δις ‘βουβές μάσκες’ σε ένα πανίσχυρο επικοινωνιακό όπλο κατά του κορονοιού.
Στο βιβλίο τους ‘Η δύναμη του Νου – Επινοώντας τον κόσμο μέσα από τη δημιουργική διαδικασία’, οι Antohony Brand και ο David Eagelman παρουσιάζουν τα τρία βασικά εργαλεία που μπορούν να ενισχύσουν τη δημιουργικότητα και την ικανότητα καινοτομίας: «Κάποιος μπορεί να μπει στον πειρασμό να σκεφτεί ότι τα δημιουργικά μυαλά χρησιμοποιούν μια τεράστια ποικιλία μεθόδων για να ανασχηματίζουν τον κόσμο γύρω μας. Εμείς αντίθετα προτείνουμε ένα γενικό πλαίσιο στο οποίο χωρίζουμε τις γνωστικές λειτουργίες σε τρεις βασικές στρατηγικές: απόκλιση, αποδόμηση και ανάμειξη. Ισχυριζόμαστε ότι αυτές είναι οι κύριες μέθοδοι με τις οποίες εξελίσσονται όλες οι ιδέες. Στην απόκλιση, το πρωτότυπο τροποποιείται ή μορφοποιείται εκτός του συνηθισμένου σχήματός του. Στην αποδόμηση, ένα σύνολο διαλύεται. Στην ανάμειξη , δύο ή περισσότερα στοιχεία ενώνονται […] Δεν βρίσκουν ανταπόκριση όλες οι δημιουργικές ιδέες. Απλώς και μόνον η χρήση της απόκλισης, της αποδόμησης και της ανάμειξης δεν αποτελεί εγγύηση ότι οι θεατές θα εκτιμήσουν το τελικό αποτέλεσμα. Η πράξη της δημιουργίας είναι μόνον η μισή ιστορία: η άλλη μισή είναι η κοινότητα στην οποία αυτή η δημιουργία παρουσιάζεται. Η καινοτομία από μόνη της είναι ανεπαρκής – αυτό που επίσης χρειάζεται είναι η απήχηση στην κοινωνία.»
Η ανθρώπινη δημιουργικότητα δεν αναδύεται από το κενό. Με βάση τις εμπειρίες μας και τις πρώτες ύλες γύρω μας ανασχηματίζουμε τον κόσμο. Η παραγωγή πολλών επιλογών είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της δημιουργικής διαδικασίας.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1890 ο Γάλλος καλλιτέχνης Κλοντ Μονέ νοίκιαζε ένα δωμάτιο απέναντι από τον Καθεδρικό της Ρουέν. Σε περίοδο δύο ετών ζωγράφισε περισσότερους από τριάντα πίνακες που απεικόνιζαν την κύρια είσοδο του καθεδρικού. Η προοπτική του δεν άλλαξε ποτέ: ζωγράφιζε την πρόσοψη ξανά και ξανά από την ίδια γωνία. Κι όμως, παρόλο που η σκηνή ήταν πάντα η ίδια, ούτε δύο πίνακες δεν έμοιαζαν ο ένας με τον άλλο. Αντιθέτως, ο Μονέ απεικόνισε τον καθεδρικό με διαφορετικό φως κάθε φορά. Σε έναν πίνακα, ο ήλιος του μεσημεριού προσέδωσε στην πρόσοψη μια ξεθωριασμένη ωχρότητα. Σε έναν άλλο, το σούρουπο φώτιζε τον καθεδρικό με κόκκινες και πορτοκαλί αποχρώσεις. Απεικονίζοντας το πρωτότυπο με συνεχώς νέους τρόπους, ο Μονέ χρησιμοποιούσε το πρώτο δημιουργικό εργαλείο: την απόκλιση. Η απόκλιση είναι η μεταμόρφωση ενός αρχικού αντικειμένου, κάτι που μας δίνει μια αστείρευτη πηγή δυνατοτήτων μέσω μετατροπών στο μέγεθος, στο σχήμα, στο υλικό, στην ταχύτητα, τη χρονολόγηση και πολλά ακόμη.
Στην αποδόμηση, συχνά η αποκάλυψη ότι ένα σύνολο μπορεί να διαχωριστεί μας επιτρέπει να επιλέξουμε και να απορρίψουμε μερικά κομμάτια του. Η τεχνική του εγκεφάλου να παραβλέπει μερικά κομμάτια και να συγκρατεί άλλα οδηγεί συχνά σε τεχνολογικές καινοτομίες. Στο τέλος του 19ου αιώνα, οι αγρότες είχαν την ιδέα να αντικαταστήσουν τα άλογα με ατμομηχανές. Όμως τα πρώτα τρακτέρ δεν τα πήγαιναν και πολύ καλά. Ουσιαστικά, ήταν σαν ατμοκίνητα τρένα για τον δρόμο και τόσο βαριά που συμπίεζαν το έδαφος και κατέστρεφαν τις σοδειές. Η αλλαγή από τον ατμό στη βενζίνη βοήθησε, αλλά τα τρακτέρ ήταν ακόμη δυσκίνητα και δύσκολα στο χειρισμό τους. Η αναποτελεσματικότητα του μηχανικού οργώματος φαινόταν αρκετά πιθανή. Τότε ο Χάρι Φέργκιουσον είχε μια ιδέα: να αφαιρέσει το σασί και το περίβλημα και να τοποθετήσει ένα κάθισμα ακριβώς πάνω στη μηχανή. Το ‘Μαύρο Τρακτέρ’ του ήταν ελαφρύ, καθιστώντας το πιο αποτελεσματικό. Κρατώντας μόνο το μέρος της κατασκευής και απορρίπτοντας το υπόλοιπο, έκανε τα πρώτα βήματα για τη δημιουργία του σύγχρονου τρακτέρ.
Ο Ιάπωνας μηχανικός Έιτζι Νακάτσου είδε την ανάμειξη με τη φύση ως τη λύση σε ένα βασανιστικό πρόβλημα. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 εργαζόταν στον σιδηρόδρομο υψηλής ταχύτητας ώστε να επιτύχει ακόμη μεγαλύτερες ταχύτητες, αλλά ο υφιστάμενος σχεδιασμός είχε ένα εγγενές μειονέκτημα: η επίπεδη μύτη του τρένου δημιουργούσε εκκωφαντικό θόρυβο όταν αυτό έτρεχε σε υψηλές ταχύτητες. Μανιώδης παρατηρητής πουλιών, ο Νακάτσου ήξερε ότι το μυτερό ράμφος της αλκυόνας τής επιτρέπει να βουτάει στο νερό σχεδόν χωρίς να προκαλεί τον παραμικρό κυματισμό. Ποια ήταν η λύση του Νακάτσου για το τρένο; Να προσθέσει ένα ‘ράμφος’. Η μύτη του τρένου, που θυμίζει πουλί, μείωσε το θόρυβο όταν αυτό κινείται με ταχύτητα 160 χιλιομέτρων την ώρα.
Στην εποχή των μαύρων κύκνων και των τέλειων καταιγίδων, οι Οργανισμοί αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τους ασύμμετρους κινδύνους χρησιμοποιώντας γραμμικά μοντέλα και στατικά εργαλεία τα οποία σχεδιάστηκαν για τις ανάγκες περασμένων δεκαετιών. Χρειάζονται νέα στρατηγικά εργαλεία και ολιστικές, πολυπαραμετρικές προσεγγίσεις.
Μετά από πολύχρονη έρευνα έχω αναπτύξει ένα νέο, δυναμικό Μοντέλο Καινοτομίας το οποίο μπορεί να βοηθήσει τα Στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης, των Επιχειρήσεων, των Ενόπλων Δυνάμεων, τους Εκπαιδευτικούς, τους Ερευνητές και τους Σπουδαστές / Μαθητές να καινοτομήσουν πολύ πιο αποτελεσματικά.
Το σύγχρονο, διεπιστημονικό αυτό εργαλείο μπορεί να εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα, κλίμακες και μεγέθη: Δημόσιες Υπηρεσίες, Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Κέντρα, Startups και Μεγάλες Εταιρείες, Κυκλική Οικονομία, Ευρωπαϊκά Προγράμματα, Διαχείριση Κινδύνων, Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας, Πολιτικό Μάρκετινγκ κ.ά.
Το νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας –παρουσιάζεται αναλυτικά σε ένα πρακτικό Οδηγό 220 σελίδων και μπορεί να:
1. Βοηθήσει τους Οργανισμούς να: α) Ανακαλύψουν και αξιοποιήσουν τις θετικές ασυμμετρίες (ευκαιρίες) και να αμυνθούν απέναντι στις αρνητικές ασυμμετρίες (κινδύνους) και β) καινοτομήσουν κάτω από συνθήκες τεράστιας αβεβαιότητας.
2. Μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπο –επιστημονικό, οικονομικό, κοινωνικό– της καινοτομίας.
3. Ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και να επιταχύνει την έξοδο από την κρίση του κορώνοϊού.
*Ο Νίκος Γ. Σύκας είναι Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας.
