Του Κωνσταντίνου Χριστοφίδη*
Εν μέσω ενός παγκόσμιου αγώνα για επιβίωση σε συνθήκες πανδημίας, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποιεί για παγκόσμια έλλειψη τροφίμων. Πρέπει να δώσουμε τώρα κίνητρα στους γεωργούς και στους κτηνοτρόφους μας για να αυξήσουν την παραγωγή τους. Η εισαγωγή τροφίμων σύντομα θα είναι δύσκολη και μάλιστα πανάκριβη. Η κρίση είναι ευκαιρία για να αλλάξουμε, να γίνουμε καλύτεροι. Να δημιουργήσουμε και πάλι την αγροτική μας υποδομή, όχι με τους όρους της δεκαετίας του 60, αλλά με όρους της σύγχρονης εποχής.
Μας δίνεται δηλαδή μια ανεπανάληπτη ευκαιρία να ξαναδούμε τον γεωργικό τομέα. Να δούμε τι δεν κάναμε σωστά όλα αυτά τα χρόνια, να διερωτηθούμε πώς άλλες χώρες με δυσμενέστερες καιρικές συνθήκες τα καταφέρνουν καλύτερα. Πώς για παράδειγμα η Ολλανδία -λίγο μεγαλύτερη από την Πελοπόννησο- παράγει πολύ περισσότερα αγροτικά προϊόντα από ό,τι η Ελλάδα; Ο λόγος είναι απλός: εκεί χρησιμοποιούν εκτεταμένα την επιστήμη για την παραγωγή.
Δείτε τα μεγέθη. Η Ολλανδία με 45 εκατομμύρια στρέμματα καλλιεργειών παράγει περίπου σε αξία 1700 ευρώ ανά στρέμμα. Το Ισραήλ με 6 εκατ. στρέμματα καλλιεργειών παράγει περίπου σε αξία 1290 ευρώ ανά στρέμμα. Η Ελλάδα με 37 εκατ. στρέμματα καλλιεργειών παράγει περίπου σε αξία 190 ευρώ ανά στρέμμα. Η Κύπρος δεν απέχει πολύ από την Ελλάδα: είμαστε 1 προς 9 σε σχέση με την Ολλανδία.
Γιατί άραγε; Η απάντηση είναι απλή: η Ολλανδία ακολουθεί πολιτική αγοράς! Tο Ισραήλ ακολουθεί πολιτική καινοτομίας! Kαι εμείς, ως συνήθως, ακολουθούμε πολιτικές κομματικών σκοπιμοτήτων! Ξοδεύαμε εδώ και χρόνια τα διαρθρωτικά ταμεία για να φτιάχνουμε πεζόδρομους και καλλωπιστικά έργα στα χωριά μας αντί να επενδύουμε στην πραγματική γεωργική ανάπτυξη. Πολλές φορές εγκαταλείπαμε τα χωριά μας, κλείναμε μικρά σχολεία για να «εξοικονομήσουμε» τον μισθό ενός δασκάλου όταν το πολιτικό προσωπικό τις χώρας κυκλοφοράει με στρατούς φρουρών! Έτσι εγκαταλείψαμε σιγά-σιγά την ύπαιθρο και μαζί τη γεωργο-κτηνοτροφική μας παραγωγή.
Το 2016, με επιστολή μου, είχα προτείνει στο Υπουργείο Γεωργίας τη διασύνδεση του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών με το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Δεν απάντησαν ποτέ!
Τον τομέα της γεωργίας δεν πρέπει να τον βλέπουμε απλά και μόνο με οικονομικούς όρους, αλλά, πολύ περισσότερο, με στρατηγικούς και γεωπολιτικούς όρους αυτάρκειας. Ελπίζω όλα αυτά να μη χρειαστεί να τα ζήσουμε στην εποχή της πανδημίας. Ας αντιγράψουμε επιτέλους το Ισραήλ και ας εισαγάγουμε στη γεωργία την επιστήμη και την τεχνολογία. Αυτή ήταν η στρατηγική μας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου με το πρόγραμμα «Χαρουπόδασος», που κάποιοι, αποκαλύπτοντας την άγνοια ή μικρόνοιά τους, χλεύασαν. Σε συνάφεια με τον αγροτικό τομέα μπορούμε να χτίσουμε μια στρατηγική ανάπτυξης στη βιομηχανία τροφίμων, εκσυγχρονίζοντας παράλληλα κλάδους σπουδών στα πανεπιστήμιά μας που έχουν σχέση με το αντικείμενο, φτιάχνοντας μια αλυσίδα τροφοδοσίας σταδιακά ανεξάρτητη από εισαγωγές. Οι συνέργειες αποδίδουν, αλλά οι συνέργειες δεν προκύπτουν από μόνες τους -χρειάζονται δημιουργική στρατηγική.
Κάποια πράγματα πρέπει να γίνουν άμεσα. Πρέπει να σταθούμε δίπλα στους γεωργούς μας. Τους δόθηκε τελευταίως δωρεάν νερό για τις καλλιέργειές τους. Αυτό είναι ένα μικρό βήμα αλλά ανεπαρκέστατο. Πρέπει το κράτος να προχωρήσει άμεσα σε πραγματική στήριξη. Συγκεκριμένα:
(α) Να αποπληρώσει πολλές αποζημιώσεις που ακόμη χρωστάει στους γεωργούς, π.χ. τις αποζημιώσεις για τα σιτηρά.
(β) Με το κλείσιμο των λαϊκών αγορών και την καραντίνα στην πλανοδιοπώληση, οι έμποροι πλέον επιβάλλουν τις τιμές και οι γεωργοί υποφέρουν. Το κράτος πρέπει να παρέμβει.
(γ) Πρέπει την καλοκαιρινή περίοδο να δοθεί δωρεάν ηλεκτρικό ρεύμα σε όλες τις γεωργικές μονάδες παραγωγής. Να στηριχθούν οι γεωργικές μονάδες να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά συστήματα, φυσικά μόνο σε άγονη γη. Αυτή η κρίση θα μας δείξει επίσης πόσο καταστροφική ήταν η πολιτική της χρήσης καλής γεωργικής γης για μια αμφιλεγόμενη ανάπτυξη.
(δ) Πρέπει να δοθούν ειδικές άδειες στους γεωργούς αυτές τις μέρες να βγουν από την καραντίνα, να μπορέσουν να δουλέψουν, τηρώντας βέβαια μέτρα ασφάλειας. Να φυτέψουν, για να έχουμε κατάλληλες παραγωγές προϊόντων το καλοκαίρι.
(ε) Το κράτος να προσφέρει στους γεωργούς σύγχρονα γεωργικά μηχανήματα με χαμηλό ενοίκιο, έτσι ώστε να μπορούν όλοι οι γεωργοί να έχουν πρόσβαση. Υπάρχουν χώρες με κρατικούς στόλους γεωργικών μηχανημάτων που ενοικιάζονται στους γεωργούς για να μην αναγκάζεται ο κάθε ένας να αγοράζει το δικό του.
Οι μέρες που έρχονται δεν είναι εύκολες, θα υπάρξει έλλειψη τροφίμων, σύμφωνα με τον Διεθνή Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ας μην είμαστε λοιπόν στην κακή πλευρά του πλανήτη, ας αξιοποιήσουμε το καλό κλίμα και την υδατικά καλή χρονιά για να γίνουμε από αυτούς που θα έχουν πλεόνασμα και να μπορούμε να εξάγουμε. Γιατί, όταν εξάγεις σε μέρες διεθνών ελλείψεων αποκτάς νέες αγορές που δεν θα χάσεις ποτέ. Είναι δηλαδή μια σημαντική επένδυση για το μέλλον.
Η οικονομική κρίση έφυγε χωρίς να την εκμεταλλευτούμε, χωρίς να διδαχτούμε απολύτως τίποτα. Την επόμενη μέρα συνεχίσαμε να κάνουμε τα ίδια που κάναμε και πριν. Η χρεοκοπία του Συνεργατισμού μετά το 2013 είναι η πλέον μελαγχολική μαρτυρία.
Αυτή η κρίση είναι διαφορετική. Εσωκλείει και αμφισβητεί την ανθρώπινη ιδιότητά μας, την ίδια τη φιλοσοφία της ζωής. Ας αποκομίσουμε και κάτι θετικό από αυτήν, ας μην την αφήσουμε να πάει χαμένη.
Σε ώρες δύσκολες, στηρίζοντας τη γεωργία μας ανακαλύπτουμε και πάλι την γη μας. Γιατί απλούστατα γη σημαίνει πατρίδα, και αγάπη προς τη γη είναι η ατέλειωτη αγάπη για την πατρίδα.
*Ο Κωνσταντίνος Χριστοφίδης είναι καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και Γενικός Συντονιστής του κοινωνικο-πολιτικού κινήματος «Νέο Κύμα – Άλλη Κύπρος»
